In de media weerklinkt enig gemor dat de nieuwe secretaris-generaal van de VN geen vrouw zal zijn. Maar alles wat Guterres niet is, is juist van het grootste belang voor de duiding hoe de grote VN-leden op dit moment hun onderlinge verhoudingen zien.

De Portugees Guterres is een gepokt en gemazeld diplomaat die gewend is in moeilijke situaties te opereren. Als premier van Portugal kende hij zowel de EU, de NATO als Zuid-Amerika (Brazilië!) en de verhoudingen daarbinnen zeer goed. Afrika (alsmede het MO) zijn belangrijke theaters waar hij als voorzitter van een VN-vluchtelingenorganisatie werkte en hij staat niet bekend als man die zijn mening nergens doorheen buldozert.

Eén van de commentaren die de NOS verzamelde:

Ook voor Dick Leurdijk, deskundige internationale betrekkingen en kenner van de VN komt de aanstelling van de Portugees niet als verrassing. Volgens Leurdijk is de verkiezing van de nieuwe VN-secretaris-generaal vooral een kwestie van machtspolitieke spelletjes achter de schermen.
“De kandidaten hebben voor de bühne presentaties mogen houden, zoals bij onze burgemeestersverkiezingen. Maar achter de schermen bepalen vooral Rusland en de Verenigde Staten wie het gaat worden. De nieuwe secretaris-generaal moet voor hen acceptabel zijn, hen niet voor de voeten lopen.” Teleurstellend noemt Leurdijk de consensus-kandidaat wel. “Ik verwacht niet dat Guterres nieuw bloed gaat brengen in de VN.”

Bloed heeft er de afgelopen jaren meer dan genoeg in het rond gespat. Opvallend is altijd weer die drang en hoop naar ‘vernieuwing’ die door dergelijke commentatoren wordt uitgesproken. Niet alleen is er altijd de hoop op verbetering, een betere wereld, en ga zo maar door, maar liefst moet er iemand worden aangesteld die dat ook in gang zet. Liefst gisteren nog. Dat is zelfs als je het van dichtbij in de VN bekijkt al niet realistisch, maar wie enige distantie bewaard kan het alleen maar als surrealistisch beschouwen.

De VN zijn niet de toekomstige wereldregering, en god verhoede dat ze ooit proberen het te worden. Desondanks schemerde die gedachte een enkele keer door het optreden van Ban-ki Moon heen, en alleen daarom al is het goed dat die Zuid-Koreaan opkrast. Dat Guterres die lijn vermoedelijk niet kiezen zal kan alleen maar een opluchting zijn voor de grote staten wereldwijd. Dat deze het eens werden over Guterres is daarom ook een teken aan de wand van veranderende tijden. De toenemende spanningen tussen de grootmachten vragen om een bemiddelaar die zichzelf niet ziet als belangrijk acteur tussen belangrijke acteurs.

Guterres heeft misschien geen lange termijn visie, maar dat betekent alleen dat hij daaraan niet voortdurend concessies hoeft te doen. De door Nederlandse commentatoren kennelijk zo gewenste ‘vrouw met een irreëel wereldbeeld’ zal weer voorlopig niet komen – de grootmachten erkennen dat het er de tijd niet voor is. Dat is een soort realisme waar we juist erg blij mee zouden moeten zijn.