Srebrenica is nog steeds een onderwerp waar men in Nederland niet geheel klaar is, laat Toon Kasdorp in dit artikel zien.

‘Terugschieten’, zei overste Karremans, ‘zal altijd escalerend werken en dat moest daarom vermeden worden’. Vervolgens gaf hij tijdens zijn verhoor in de Srebrenica-enquête een voorbeeld uit de periode die hij in de Libanon had doorgebracht, waarin terugschieten wel degelijk goed had gewerkt. In Bosnië had het geen zin vond hij, behalve uit zelfverdediging als er gericht op een patrouille werd gevuurd. Fransen en Engelsen vond hij trigger happy en de Fransen hadden daarom meer slachtoffers gehad dan wij. Aldus onze commandant ter plaatse, overste Thom Karremans.

Dat was de manier waarop Dutchbat haar taak in Srebrenica heeft opgevat. Toch moest het iedereen van het begin van de operatie af duidelijk zijn geweest dat de strategie van de UNO bij de bescherming van de enclave een soort poker game was.

Het bataljon was onvoldoende bewapend om echt strijd te voeren, maar ooit had de Romeinse senaat Egypte tot overgave gedwongen door er een legaat en zeven manschappen naar toe te sturen. De zelfverzekerde legaat had virtueel het Romeinse leger achter zich staan en hoewel hij persoonlijk ongewapend was bleek zijn aanwezigheid voldoende. Zo ongeveer meende de UNO dat ook de aanwezigheid van Dutchbat, slecht bewapend en al, voldoende had moeten zijn. Iedereen die oud genoeg was in die jaren herinnert zich het televisieoptreden van de overste in zijn confrontatie met Mladic. Ook tijdens het verhoor kwam hetzelfde beeld naar voren. Karremans was geen Romein. Hij was helemaal ongeschikt voor het pokeren dat hem was opgedragen. De UNO is natuurlijk ook geen Rome en dat maakte het pokeren een stuk moeilijker.

Karremans zag zijn opdracht als het fysiek tegen houden van de Serviërs en het fysiek beschermen van de Bosniërs en constateerde dat die opdracht onuitvoerbaar was. Zijn ondergeschikte kapitein Groen, die met het verdedigen van de blocking position was belast, was dezelfde mening toegedaan. Deze defaitistische houding bepaalde het verloop. Psychologisch was men niet in staat weerwerk van welke aard dan ook aan Mladic te bieden.

Karremans heeft zijn positie nooit bekeken vanuit de UNO-strategie. Zijn prioriteiten waren gebaseerd op een daadwerkelijke verdediging, die nooit een reële optie is geweest. Hij heeft niet willen inzien dat een bevoorrading, desnoods met een luchtbrug, veel belangrijker was dan tactische luchtsteun in een verloren gevecht. Hij had wel oog voor de mogelijke effecten van publiciteit maar heeft per saldo niets gedaan om die effecten voor de camera’s te krijgen. De inspanningen van hemzelf en van Den Haag zijn steeds op de verkeerde soort ondersteuning gericht geweest en hadden dus geen enkel effect.

Een Karremans die als de Chinese student op het plein van de Hemelse Vrede voor de lopen van de kanonnen was gaan staan met de camera’s van de NOS op hem gericht en daarachter een satellietstraalzender waardoor de wereld mee had kunnen kijken, had misschien wel het effect gehad dat de levens van de Bosnische mannen waren gered. In elk geval had hij dan in de geest van zijn opdracht gehandeld.

Ten onrechte heeft de onbetrouwbaarheid van de Bosniërs en de verziekte relatie tussen de moslims en Dutchbat een belangrijke rol gespeeld. Het was begrijpelijk dat de Bosniërs naar vermogen gebruik maakten van de aanwezigheid van Dutchbat. Zij vochten voor hun leven en wisten dat de Nederlanders dat niet deden. Ten onrechte meende Karremans hun vertrouwen te kunnen vragen terwijl de Bosniërs wisten dat hij hen als het erop aan kwam niet zou kunnen beschermen. Uit alles blijkt dat Karremans geen idee had waar hij mee bezig was en dat de Nederlandse autoriteiten een ernstige fout hebben gemaakt door hem met het commando te belasten. Dutchbat en haar commandant hebben hun opdracht niet vervuld en zich weinig heldhaftig gedragen. Dat lag in hoofdzaak aan de politiek die hen met deze opdracht hadden belast en aan het militaire apparaat dat verantwoordelijk was voor de personele samenstelling van het bataljon en voor de uitrusting.

Voor wat de formulering van de missie en de bewapening betreft draagt de UNO medeverantwoordelijkheid. Allemaal verzachtende omstandigheden, maar als er nog een krijgsraad te velde was geweest, was Karremans er niet zo goed van afgekomen.

Het lijkt niet uitgesloten dat zelfs de Serviërs achteraf gezien gelukkiger zouden zijn geweest met een bekwamere man in de positie van de overste. Liever iemand die de werkelijke sterkte en zwakte van zijn positie begreep, want uiteindelijk heeft de val van Srebrenica en het bloedbad dat er mee gepaard ging de Amerikanen in de oorlog betrokken en de nederlaag van de Servisch Bosnië ingeleid. Niet alleen Karremans en Nederland, maar ook de Serviërs hebben uiteindelijk het pokerspel verloren.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp

Meer over Srebrenica en het trauma dat Nederland er van kreeg vindt u hier.