Kabinetsformatie2021 had mogelijk korter geduurd als de koning zijn rol behouden had in het spel om de bestuurlijke knikkers, aldus Rutte.

Rutte noemt geen namen, maar duidelijk is dat de periode waarin Mariëtte Hamer informateur was te lang heeft geduurd.

Demissionair premier Rutte denkt dat de formatie mede zo lang heeft geduurd doordat er geen rol meer is weggelegd voor de koning. Dat zegt hij in een interview met De Telegraaf.
“Wat volgens mij niet heeft geholpen, is dat de koning eruit is gehaald,” zegt Rutte over de langste formatie ooit. “Niet dat het opeens drie maanden korter duurt als je hem terugbrengt, maar het zou wel helpen.”

Eerdere argumentatie was vooral gebaseerd op observaties van buitenaf, en de – democratisch dubieuze – rol die koningin Beatrix zichzelf in 2010 had toebedacht, hetgeen iedereen nu blijkbaar vergeten wil.

In 2012 werd het Reglement van Orde gewijzigd, zodat de (in)formateurs voortaan door de Kamer worden aangesteld. Een meerderheid van de Kamerleden vond het toen ondemocratisch dat de koning een rol speelde bij de vorming van een nieuw kabinet. Daardoor heeft Willem-Alexander nu vooral een ceremoniële functie.

In feite was dit een redenatie waarmee een consequente kamer de Republiek had moeten uitroepen. Maar nee, de gevolgen daarvan durfde men ook niet aan. De VVD onderkende al in 2012 dat formerende politici een soort kleuterklas met ongezeglijke kleuters zijn.

Rutte zet daar vraagtekens bij, Zijn partij, de VVD, was er indertijd tegen de koning buiten de formatie te houden. De VVD zei toen bij de wijziging van het Reglement van Orde dat het staatshoofd “altijd een belangrijke stabiliserende werking heeft gehad in een naar de aard der zaak roerig proces”.

Dat neemt niet weg dat de chaos van dit jaar een uitzonderlijkheid is, maar desalniettemin eentje waarmee je rekening dient te houden. Een goed bestuurssysteem is voorbereid op vele eventualiteiten. En daarvan kwamen er nogal wat langs ditmaal±

“Het was lang, te lang”, zegt Rutte. “En dat is natuurlijk niet goed. Het begon met die fout van mij. Bovendien hadden partijen posities met wie ze wel en niet wilden. Ik sta achter de lijn die we als VVD kozen. Maar elke partij heeft er een verantwoordelijkheid in. Die ga ik niet in mijn eentje nemen.”

Het AD had een gesprek met Kaag, en ook daar was de zelfkritiek luidruchtig aanwezig:

In een gesprek met het AD blikt ook D66-leider Kaag terug op het “bijna absurde” jaar. Ze spreekt van een “parcours vol obstakels, hobbels en onverwachte wendingen”. Kaag vindt dat de eerste fase van de formatie te lang heeft geduurd.
Ze heeft spijt van een uitspraak in september in een Kamerdebat over de formatie. Op de vraag van PVV-leider Wilders of ze Rutte genoeg vertrouwde om met hem te gaan onderhandelen, antwoordde ze destijds dat ze maar heel weinig mensen vertrouwt: “Ik vertrouw mijn man, ik vertrouw mijn eigen familie en een paar vrienden. Ik ga af op zakelijke afspraken.”
Kaag vindt dat achteraf een onhandige opmerking. “Zo zit ik helemaal niet in elkaar. Ik geef juist graag vertrouwen. (..) Het sloeg eigenlijk nergens op”, zegt ze in het AD.

Dat was inderdaad de periode dat enige functionele draaien om oren hadden kunnen helpen. Nu moest men onderling die wijsheid betrachten, en kleuterklasjes die alles zelf mogen besluiten hebben het daar doorgaans moeilijk mee. Maar hoe dat werkt heb ik vier jaar geleden al eens beschreven.

---

Meer over Kabinetsformatie2021 – met commentaren van diverse auteurs over wat politiek plaatsvindt – vindt u hier.