Dat de manier waarop de kabinetsformatie nu verloopt voedsel biedt voor oplaaiende geruchten is onvermijdelijk. Maar juist het welbegrepen eigenbelang zorgt óók voor een gemeenschappelijk front van de onderhandelende partijen.

Bij de inleiding hierboven had ik vooral het verschil in gedachten dat is ontstaan nu het staatshoofd niet langer actief onderdeel van de formatie is. Ten tijde van Beatrix moesten informateurs en andere direct betrokkenen geregeld op bezoek bij het staatshoofd als er iets nieuws te melden viel. Zodat de pers door het staatshoofd in de gaten te houden wist wanneer er iets van belang gebeurde. Nu alles achter de coulissen plaatsvindt, en er geen reden is om rituele formaliteiten te vervullen die markeren wat er gaan de zou kunnen zijn, blijkt dat alles in veel diepere stilte kan worden geregeld. Het verdwijnen van het staatshoofd uit de formatie zorgt er daarom dus voor dat er ook een stukje openheid uit Den Haag verdwenen is. Dat is ironisch, omdat het vaak is aangeprezen als modernisering die een kans op ´antieke´ achterkamertjespolitiek om zeep helpen zou. NB: een vergelijking met 2012 gaat niet op, omdat er toen maar twee onderhandelende partijen waren. Dan is radiostilte in beider belang, omdat openheid altijd als alternatief overblijft: geschonden afspraken zijn immers eerder een gevolg van verloren vertrouwen dan een oorzaak.

Gisteren was er plotseling een geruchtenstroom dat er al gesproken wordt over het verdelen van kabinetsposten, en daarbij ook namen worden genoemd. Het CDA, later gesteund door D66 ontkende dit nieuwtje van RTL direct heftig.

‘Absoluut niet,’ zei Buma, bij het verlaten van de Stadhouderskamer, aan het eind van de middag. Hij ontkent dat er al over mogelijke ministersposten is gesproken. Ook Alexander Pechtold weerspreekt deze geruchten: ‘Ik heb nog nooit zoiets onzinnigs gezien.’

Het nieuws vanmorgen negeert het hele onderwerp zodat de parlementaire pers er kennelijk van uit gaat dat het een hoax betrof. Wellicht. Maar dat het CDA het niet weten wil mocht het ondanks alle ontkenningen toch al gaande zijn is evenzeer logisch. Regeren met GroenLinks zal voor het CDA mogelijk nog een grotere stap zijn dan voor de VVD. Een paar jaar terug werd gemompeld dat een fusie tussen D66 en GL logisch zou zijn gezien de elkaar naderende standpunten. Sindsdien is dat minder, maar als je twee partijen aan zou moeten wijzen die wel kunnen fuseren dan zijn ditmaal D66 en de VVD de aangewezen partijen. En dat, terwijl D66 in die afgelopen tien jaar politiek niet of nauwelijks verschoven is.

Buma zal om die reden de grootste stap moeten maken naar zijn achterban. Dat er ook in de VVD wordt gemord neemt de partijleiding voor kennisgeving aan: de praktijk leert dat de VVD-leden zich uiteindelijk wel door de partijleiding laten lijmen – tenzij het om een aanwijsbaar zwaar punt als inkomen gaat. Dat laatste zagen we in 2013 achteraf gebeuren, waarop de VVD-leiding met de PvdA nieuwe afspraken maken moest.

Buma moet oppassen dat hij geen rechtse herhaling krijgt van het fameuze partijcongres van 2010. Niet dat ik dat gebeuren zie, maar dat is ook omdat de leiding van het CDA dat niet wil laten gebeuren. Over de achterban ben ik stukken minder zeker. Dat geeft ook logica aan de geruchten van gisteren. Zoals bekend komt Frits Wester (RTL) voort uit het CDA, zodat hij de logische insteek is voor geruchten vanuit de boezem van die partij. Maar als alles in de openbaarheid komt te liggen, moet Buma zich al verantwoorden vóór hij een compleet pakket kan laten zien. Dan is er gedonder in de tent, en gaat de partij over zijn schouder meekijken. Dat is een recept voor een mislukking.

Wat Buma nodig heeft daarom is een complete, uitonderhandelde deal – waarbij hij ook kan laten zien waar GroenLinks concessies aan CDA-wensen heeft gedaan. Een premature discussie over de inhoud van een akkoord vermindert de kansen aanmerkelijk. Dat was wat we gisteren zagen mislukken – een torpedo-poging vanuit het rechtse deel van het CDA. Het is de sterkste aanwijzing tot nog toe dat dit kabinet met deze vermaledijde inhoud er toch echt aan zit te komen.