U weet, het is onderhandelen, zo’n kabinetsformatie. Daarom duurt het in Nederland vaak ook zo lang zonder dat er veel voortgang lijkt te worden gemaakt. Uiteindelijk gaat het dan toch ineens snel: als men elkaar is gaan vertrouwen.

Dat vertrouwen in Alexander Pechtold lijkt voorlopig niet te zullen komen. Pechtold had het gisteren over ‘uitruilen’ een taalkundig neologisme waar men sinds de vorige formatie nogal dol op is. Het betreft een lelijke contaminatie van afruilen en uitwisselen, maar dat is voor hen die zuiver Nederlands spreken willen. Politici zijn al blij als ze elkaar een beetje begrijpen, dus we moeten er maar geduld mee hebben.

‘Uitruilen’ geeft ook de gelegenheid een onderwerp te monopoliseren en er tijdens een regeerperiode volledig je eigen ding mee te doen. Daarom is uitruilen het nieuwe drammen, en het verklaart waarom Pechtold het geen gek idee vindt. In zekere zin is uitruilen het tegengestelde van polderen.

“Soms is het verstandiger om te kijken: we pakken het ene probleem aan op de manier die jij ideaal vindt en het andere zoals de ander dat zou zien. Dan kun je ook aan Nederland laten zien waarom je voortgang maakt met het één en over het ander afspreekt om dat niet te doen.”

Of de ChristenUnie geduld zal hebben met deze gedachte van Alexander Pechtold moet worden betwijfeld. Het systeem is in het vorige kabinet weinig gelukkig gebleken, en dat was dan ook nog met een VVD die niet al te nauwkeurig keek als de PvdA weer eens wat wilde. Is het systeem an sich ondeugdelijk? Nee, maar je moet er mee om kunnen gaan. En het leent zich vooral voor zaken die niet al te nauw aan het hart liggen. Dan moet je daarmee dus niet aan komen bij de ChristenUnie, die over principiële zaken mag worden geacht haar eigen overtuiging te willen oprekken, maar niet volledig te vergeten. Juist van religieuze partijen kan op de standpunten waarin die religie een rol speelt niet worden verwacht dat ze die ‘uitruilen’. Het polderen – in de betekenis van oeverloos mitsen, maren en komma’s zetten – is niet voor niets uitgevonden in een land waarin verschillende takken van het christendom samen door één deur moesten zien te komen met socialisten en liberalen.

Je vraagt je af of Alexander Pechtold dit niet beseft? Gezien de intellectuele leegte achter zijn uitgestreken aangezicht zou dat niet verbazen. Is dat onaardig gezegd? Misschien, maar het alternatief is dat Pechtold opnieuw een poging doet de formatie te frustreren door de ChristenUnie impliciet te kunnen beschuldigen van onwil om te onderhandelen. Daarmee schept hij de mogelijkheid de zwarte piet op termijn bij GJ Segers te parkeren.

Waarom op dit punt zo achterdochtig? Omdat Pechtold afgelopen maanden al vele malen heeft laten blijken niets te zien in regeren met de CU. Met de CU of in de oppositie lijkt voor Pechtold ‘uitruilbaar’. Maar als D66 de onderhandelingen verlaat, wil het er natuurlijk niet de schuld van krijgen dat het mislukt is. Met dit voorstel zet D66 de stukken op het bord in een door haar gewenste positie voor een eindspel dat haar gunstig lijkt. Dat is geen achterdocht, maar het herkennen van een politiek patroon.