De kabinetsformatie begint nu op stoom te raken, en iedereen beschrijft de dagelijkse gebeurtenissen alsof ze directe betekenis hebben voor het toekomstige kabinet. Dat is wel zo, maar niet zoals de NOS die nu duidt. Staat de PVV nu echt al buiten spel?

Om direct even te nuanceren: de taak van de publieke omroep is het nieuws te duiden zoals het zich op dat moment ontwikkelt – niet zoals men hoopt of verwacht. Als men dus gesprekken begint met VVD, CDA., D66 en GroenLinks behoort men te zeggen dat het ‘heel moeilijk zal worden’ – niet dat er geen spat van terecht gaat komen en dat iedereen in Den Haag dat weet. Dat is wel zo, maar te onhoffelijk tegenover in dit geval GroenLinks. Desondanks zou het er kunnen komen, maar niet nadat er een aantal andere rondes overheen gekomen is.

Getalsmatig zijn er vele combinaties denkbaar op dit moment, maar een aantal valt om praktische redenen af. Als homogeen middenkabinet is de combi VVD, CDA, D66, PvdA de meest logische, maar alleen als al het andere mislukt kan daarover mogelijk gesproken worden. Zo’n kabinet met de hele Regentenpartij is nog nooit vertoond, en zal slechts in uiterste nood overwogen worden. Met andere woorden: niet voor april 2018. Om eenzelfde soort redenen is een kabinet met GL niet direct wenselijk, maar daarom na afbreken van onderhandelingen geenszins onmogelijk. Ik herinner u aan 2010, toen als eerste zo ongeveer een kabinet VVD/CDA met de PVV werd onderzocht – gezien de uitslag toen de meest logische – en kort daarna terzijde geschoven werd. Het moest bekeken worden – eerst – maar wenselijk vond niemand het toen. Dat kwam pas later, toen de meer ‘gewenste’ alternatieven onhaalbaar bleken.

Zo is regeren vanuit het midden met de PVV al vier jaar lang tot een zekere onmogelijkheid bestempeld, en de uitslag van 15 maart geeft er minder reden dan ooit voor om het nu al uitgebreid te gaan onderzoeken. Maar daarmee is het nog niet van tafel – alleen nog niet aan de orde.

De weigering van Rutte en Buma om nu (al!) met de PVV te praten kun je daarom ook duiden als een wachtkamerconstructie. Niets is eenvoudiger dan een uurtje uittrekken om met de tweede partij van het land ook even te overleggen, gewenste punten en eisen naast elkaar te leggen om vervolgens vlot te concluderen dat het er niets in zit, en komt u over vier jaar nog eens terug. Dat weet de PVV ook wel, en er is het nog steeds opstandige VVD-electoraat dat gruwt van een mogelijk kabinet met GL. Er is dus nog weinig gebeurd.

Na het afbreken van de onderhandelingen met GL – mogelijk deze vrijdag al als men op wil schieten – komt er een pauzeronde. Daarna, voorspel ik u dat men serieus verder gaat met de mogelijkheid VVD, CDA, D66 met de ChristenUnie. Als dat plan op de klippen loopt gaat men zich mogelijk alsnog oriënteren op een kabinet met de PVV. De weigering van Rutte en Buma om nu zelfs maar te praten duidt er op dat in een later stadium de PVV wel degelijk een serieuze optie zou kunnen zijn – zo werkt het nu eenmaal in Den Haag. Maar als dat serieus wordt, moeten er plannen naast elkaar worden gelegd en concessie worden gedaan om de PVV over te halen. Gezien de hysterie rond elke deelname van de PVV aan wat voor machtsspel dan ook, zal men daar niet aan beginnen zolang men het vermijden kan. En er komt maximaal slechts één ronde. Maar het feit dat men nu weigert te praten suggereert dat er op termijn niets helemaal wordt uitgesloten, en dat ergens in de diepe achterzakken in de verborgen achterkamertjes concessies liggen te wachten waarover men zou willen spreken.

Niet dat de kans dat de PVV gaat regeren of gedogen nu zo groot is. Ik verwacht dat de combi VVD, CDA, D66 en CU er wel degelijk uit gaat komen. Vanwege de opgedane ervaringen van Pechtold met de CU tijdens verschillende gedoogrondes. En omdat Pechtold hoe dan ook regeren wil, en vast niet gokken wil op het alsnog aan boord halen van de PvdA. Dat worden krappe meerderheden de komende jaren, maar dat begint steeds meer de gewoonte te worden. Krap is anno 2017 het nieuwe normaal.