Het voorstel voor de grondwetswijziging dat Kabinet Rutte3 heeft ingediend is een beperking van inspraak in de Nederlandse democratie.

Met die inperking wordt echter ook een fundamentele stap gezet die breekt met een gegroeide ontwikkeling. Niet langer wordt vanuit de regerende klasse geprobeerd het de kiezer naar de zin te maken. Herkenbaar is dat men vindt dat het electoraat zich maar moet aanpassen aan wat men vindt dat goed voor dat electoraat is.

Ergo, dit voorstel is een breekpunt. Waarbij het evenmin van belang is of het wordt aangenomen of dat het wordt verijdeld – uiteindelijk zal aanname van een paar stemmen af hangen, zoals het er nu voorstaat. Evenzo is het een voorstel dat een grotere rol kan spelen in de verkiezingen voor NL2021 dan men kennelkijk verwacht.

Maar dat aspect van breekpunt is belangrijk –  partijen die het steunen zullen zichzelf brandmerken als tegenstanders van democratische inspraak. Net op een moment dat het electoraat vanwege diverse andere actuele zaken (zoals Corona) de gang van zaken rond de afschaffing van het raadgevend referendum lijkt te zijn vergeten.

Raadgevend referendum
Er zit nog meer aan vast. De afschaffing van het raadgevend referendum kon worden verdedigd met de onwerkbaarheid er van – juist omdat het niet dwingend was. Het schiep geen verantwoordelijkheidsgevoel. Dat de regering het vooral afschaffen wilde omdat men er last van had was geen sterk punt, maar verdedigbaar niet het enige. Maar met dit voorstel ligt dat fundamenteel anders. Het raadgevend referendum was herkenbaar nooit bedoeld om een werkend instrument in de Nederlandse democratie te worden. De grondwetswijziging die nu wordt doorgevoerd draait iets terug dat sinds 1983 een dikke jaar of dertig gefunctioneerd heeft, en dat een eigen rol heeft ontwikkeld.

Terugdraaien van een ontwikkeling
Het is het terugdraaien van een ontwikkeling waarbij de regerende klassen zich wat aantrokken van wat het electoraat vindt. Inspraak en democratisering zijn in de opinie van het kabinet te ver doorgeschoten, zogezegd. Dat daarmee ook een andere Doos van Pandora wordt geopend lijkt de premier – toch al nooit erg sterk in begrip voor grotere processen die zijn kleine ongemakken als oorzaak hebben – totaal te hebben gemist. En die Doos van Pandora is dat goed bedoelde wetgeving die de regerende klasse niet bevalt zonder mankeren kan worden teruggedraaid.

Doos van Pandora
Wat staat er op mijn lijstje afkomstig uit deze Doos, nu dit onderwerp op tafel verschijnen mag? Nu met dit voorstel van het kabinet een taboe is geslecht?

• Artikel 1 van de Grondwet
• Het grondwetsartikel dat regelt dat internationale verdragen boven de Nederlandse wetgeving gaan
• Het lidmaatschap van de EU
• Het lidmaatschap van de VN
• Het lidmaatschap van het EHRM

Afschaffen of tenminste wijzigen naar een werkbare aanpak. Allemaal hoogst noodzakelijk, maar niet bespreekbaar in politiek Nederland. Er is meer, maar dit is een goed begin.

Het voorstel van het kabinet opent deuren die men beslist niet openen wilde, maar nu is het te laat. Het voorstel is ingediend en het principe van eeuwig vastgespijkerde verbeteringen is verlaten om het regeercomfort van premier Rutte te verbeteren. Met principes heeft dit niets te maken, maar ook dat is een principe.

Partijen die binnen de coalitie achter dit kabinet dit voorstel steunen gaan daar spijt van krijgen. Veel benul van de enormiteit en breuk in ontwikkelingen die wordt gepleegd heb ik nog niet herkend, dus we zullen zien hoe dit zich verder ontwikkelt. Maar slim is anders.

---

Deel 1 van deze bespreking van het voorstel van Kabinet Rutte3 vindt u hier.