Is een obsessie met gerechtvaardigd verzet de basis van veel domheid?

De Bezige Bij heeft besloten een schotschrift van de Libanese actiemoslim Dyad Abou Jahjah uit te geven. Een aantal vaste schrijvers van dit literaire fonds is hier heel boos over, maar wordt nu aangesproken op hun afkeer als dat dit in tegenspraak zou zijn met de vrijheid van meningsuiting. Dit is zo’n oppervlakkige mening over een diep principieel punt dat het nadere analyse behoeft.

Het eerste probleem met een discussie als over Dyad Abou Jahjah, is dat binnen de kortste keren de Godwins je om de oren vliegen. Voor een uitgeverij als De Bezige Bij blijkt dat curieus genoeg een groter probleem dan met doorsnee-ondernemingen die boeken publiceren. Alhoewel de rel rond de publicatie van Wim van Rooy’s Waarover men niet spreekt er ook mocht zijn. Als je dat verzetsverleden noemt, ontkom je er niet aan ook de Anne Frank-stichting te noemen, de stichting Democratie & Media en diverse andere organisaties die in die Tweede Wereldoorlog hun oorsprong vonden. Telkens opnieuw blijkt, dat men zich laat misleiden door optische gelijkenissen, die dieper denkende mensen eenvoudig doorzien en afwijzen.

Karl Popper lijkt als filosoof bij dergelijke clubs in een slecht daglicht gekomen, want zijn uitspraak dat je voor intoleranten niet tolerant kunt zijn valt in hun gezelschap slecht. Omdat het men niet weten wil, of omdat het te moeilijk is om aan eenvoudige verontwaardigden uit te leggen? Domheid kan op een bepaald moment overgaan in kwaadaardigheid, soms zelfs ongemerkt.

Die weigering in te zien dat iets moreel verwerpelijk is, en dat voldoende grond is te weigeren het uit te geven, wil er bij de leiding van De Bezige Bij kennelijk niet in. Ik kan dat alleen begrijpen als uitvloeisel van een obsessie met verzet. Maar ook gerechtvaardigd verzet kun je niet los zien van een moreel oordeel over haar doelen en middelen. In de ogen van sommige mensen is verzet tegen iedere dictatuur het steunen waard. Hoe loffelijk ook dat uitgangspunt, het laat buiten beschouwing dat verzet tegen een dictatuur die een ernstiger dictatuur aan de macht zou brengen een horrorscenario is dat maar al te aak bewaarheid wordt. Natuurlijk schept dit een moreel dilemma – het is onderdeel van de drang je met alles en nog wat te willen bemoeien die nadenken over dergelijke morele problemen noodzakelijk maakt.

De omverwerping van de Egyptische dictator bracht de Moslimbroederschap aan de macht. De terugkeer naar democratische omstandigheden bracht de Turkse evenknie ervan: Erdogan en consorten aan de macht in Ankara. Als Assad onder was gegaan, zetelde in Damascus nu wellicht een kalief van IS, of een heerser met banden met Al-Nusra. Het is eerder gebeurd (Cambodja, Iran), en zal vrees ik nog vaker voorkomen (Libië) dan we nu hopen. Maar het zijn feiten die je niet negeren kunt. Wat organisaties als De Bezige Bij en verwante clubs weigeren onder ogen te zien, is dat de wereld niet ééndimensionaal is. Het is rot, maar een feit. Wie iemand als Jahjah uitgeeft om een stem te geven aan het verzet waarvan hij een uithangbord is, heeft weinig benul van de wereld.