De aanslag in Orlando was er weer een van een islamitische lone-wolf. IS eiste binnen een paar uur medeverantwoordelijkheid op, maar volgens de Amerikaanse president is het nog steeds not-done om de islam als zodanig in de beklaagdenbank te zetten.

Maar zoals vaak zijn de reacties in eigen land nog wel het minst makkelijk verteerbaar.

Vanuit de hoek van NRC Handelsblad kwam over ´Orlando´ de snelste reactie van dit type dat ik zag. Het zijn sofistische waarheden als deze die maar één doel hebben – elk debat over oorzaken dat men niet als welgevallig beschouwt op voorhand bagatelliseren. Journalistiek vandalisme van het ergste soort. Dat dit gebeurt door mensen die beter zouden moeten kunnen weten, en gezien de slimheid van de formulering precies aanvoelen waar de grens van het acceptabele ligt, maakt dit bewust destructief. Want er zijn hordes ‘hoogopgeleiden’ die het niet snappen, maar wel graag geëxcuseerd zijn zich eveneens te onttrekken aan de werkelijkheid van een agressief islamitisch terrorisme als herkenbare hoofdstroom.

Bovenstaand is van hetzelfde laken, maar duidelijk al uit een later stadium van eenzelfde discussie. Jan Jaap de Ruiter vindt dat individuele moslims niet op de collectiviteit van de islam mogen worden aangesproken. Tegelijkertijd doet hij een beroep op de collectieve christelijke instincten van een individualist die er zijn afschuw over uitsprak. Dat de islam dergelijke collectieve tendensen zodanig stimuleert dat dergelijke daden in hun eigen kring worden toegejuicht, soms zelfs openbaar voor iedereen te bewonderen, is een onverkwikkelijk detail dat je dan maar aan heethoofdigheid toeschrijft.

Jan Jaap de Ruiter zou beter moeten weten want hij weet genoeg van de islam, maar met een insteek als deze verraadt hij de defecten in zijn opleiding/opvoeding. De Ruiter weigert te accepteren dat de daden van collectivisten die zich identificeerbaar aan een bepaald gedachtesysteem hebben verbonden moeten worden beoordeeld op basis van de geldende overtuigingen binnen dat collectief. Het is de gedachte dat je een hecht collectief niet verantwoordelijk zou kunnen stellen voor de daden van de leden er van.

Dat datzelfde wel als automatisme zit ingebakken in zijn attitude ten opzichte van de veronderstelde homogene massa der ‘rechts-extremisten’ is dan nog slechts een detail waarover we het nu niet hebben, maar ik geef het er gratis bij. Ter illustratie van de kromheid in zijn denken.

Het is niet gemakkelijk te beseffen dat de mate van individualisering van een maatschappelijk segment mede moet worden meegenomen in de behandeling er van. Het gaat in tegen onze (collectieve!) instincten iedereen gelijk te behandelen. In zekere zin zijn de daders door hun collectivistisch gedreven overtuiging in de optiek van een individualist verminderd toerekeningsvatbaar. Dat klopt inderdaad vrees ik, maar dat betekent ook dat het collectief moet worden aangesproken op de daden die werden gepleegd.

In die zin is de straftoemeting door de westerse maatschappij in de eerste plaats het straffen van de verkeerde: wij pakken het individu aan, waar een collectief verantwoordelijk is. Het collectief aanpakken kunnen we moreel niet aan, want er zijn ook goede… Enfin, U kunt die riedel dromen.

Is dat waar?

Welbeschouwd is dat in het geval van de islam aantoonbaar niet waar. Je bent als moslim aanspreekbaar voor wandaden namens de islam bedreven tot je geen moslim meer bent. Uiteindelijk zal dat de aanpak moeten worden. De lakmoesproef is: wie formeel de islam verlaat, zal geen terrorist meer worden. Wie moslim blijft, zal eeuwig een ‘bedrijfsrisico’ voor de veiligheid van staat en burgers in niet-islamitische landen zijn. Wellicht niet eens als persoon zelf, maar ideeën doorgeven aan een volgende generatie kun je hiervan niet uitzonderen.

Ideologisch is dit een strijd tussen individualisme en collectivisme. En veel sentimenteel-collectivistische individuen van westerse snit zijn in grote verwarring welke kant te kiezen.