Italië gaat dit najaar naar de stembus – als men voor die tijd de kieswet zodanig wijzigt dat het Italiaanse hooggerechtshof er mee leven kan. Bizar is dat het een strijd wordt van progressieve dogmatici tegen linksige populisten.

De leider van progressief links is ex-premier Renzi, die eerder aftrad vanwege het verlies van een referendum dat ook al beoogde de kieswet te wijzigen. Hij had – heel onhandig – aangekondigd dat als hij het referendum verloor hij af zou treden als premier. Hij verloor en trad inderdaad af – maar zijn partij bleef gewoon de regering leiden en benoemde een nieuwe premier uit haar midden zonder verkiezingen uit te schrijven. Die ‘nieuwe’ regering zit er nu een half jaar.

Het probleem was, dat in Italië beide Kamers van het parlement elkaars voorstellen kunnen afschieten. Doordat die Kamers op verschillende wijze werden gekozen kreeg je verschillende uitslagen met dezelfde verkiezingen. Daar wilde men iets aan doen met dat genoemde referendum, maar doordat men het een politiek probleem maakte werd het weggestemd. Intussen heeft het Italiaanse hooggerechtshof de hele bestaande kieswet ongrondwettelijk verklaard, zodat dat eerst moest worden opgelost alvorens er zelfs maar dacht kon worden aan nieuwe verkiezingen.

Intussen is het Italiaanse politieke driestromenland ietwat opgedroogd, en lijken nog slechts twee stromen over te blijven. De progressieve dogmatici van de PDI en verrassend genoeg de vijfsterrenbeweging van Beppe Grillo. Forza Italia (traditioneel populistisch rechts) van ex-premier Berlusconi is afgelopen twee jaar naar het zich laat aanzien definitief weggevallen uit het ooit leidende trio. En de Lega Nord (hieronder de vierde partij die wordt weergegeven) heeft de plek van Forza Italia niet weten in te nemen.

Politiek is de vijfsterrenbeweging niet eenvoudig te duiden. Populistisch is hier meer dan elders op van toepassing, maar de manier waarop Grillo de partij via zijn laptop leidt is niet eenvoudig in een politiek hokje te vangen. De vijfsterrenbeweging kent onmiskenbaar linkse programmapunten, maar heeft tevens sterke nationalistische tendensen. Links-nationalistische tendensen, want echt rechts kun je de club van Grillo niet noemen. Toch is het een partij die je niet vergelijken kunt met bijvoorbeeld de fascisten vroeger, iets waartoe de karakterisering hierboven zo op het eerste gezicht aanleiding toe zou kunnen geven. En niet alleen vanwege de manier waarop Grillo het leiderschap vervult.

Ondertussen zit men in Brussel met angst en beven te wachten wat Grillo voor programma bijeen gaat harken. Hij heeft eerder al aangekondigd dat zijn partij een referendum uit wil schrijven over het Italiaanse lidmaatschap van de eurozone. Als Italië uit de euro stapt valt het hele EU-project in duigen, maar het zou een slimme manier kunnen blijken om meer geld los te krijgen van de Diadochen in Brussel. Niet voor niets probeert men in Brussel snelheid te maken met de verdere integratie van euro en EU – het zou de politieke positie van de vijfsterrenbegweging fundamenteel kunnen veranderen. Tot die tijd beeft Brussel – gezien de eerdere politieke koers van Italië is het een wonder dat het land de EU nog niet opgeblazen heeft. Slechts uitgebreide EU-betalingen van Noord naar Zuid kunnen dat verklaren.