Italië en de euro zullen de komende maanden of zelfs de rest van dit jaar naar ik vermoed een twee-ëenheid worden. Niet van willen, maar van moeten. Het land zucht onder de ellende die de eenheidsmunt haar bezorgd, en de munt kan niet overleven zonder dat het land zich herstelt. Eén van beide zal zeker onder moeten gaan. Dat kan alleen de euro zijn.

We hebben het afgelopen week al heel druk met Italië en haar nieuwe regering gehad, maar nu deze vrij onverwachts toch aangetreden is wordt dat de komende tijd zeker niet minder. Iedereen komt nu met analyses hoe het Italië zal vergaan, en welke invloed dat op de euro hebben zal. Daar valt inderdaad veel over te zeggen, en nog meer over te speculeren,. Maar laat ik beginnen met een illusie weg te nemen alvorens gedetailleerder op de zaak in te gaan:

De euro blijft tot deze munt – en met haar de EU – in stort en niet langer gered kan worden.

Dat zal voor niemand een prettige gelegenheid worden hier in Europa, maar slechts het doorbreken van het gezond verstand kan dit voorkomen. De EC heeft er geen misverstand over laten bestaan dat zonder de euro de EU niet langer bestaan zal, en zij haar tot het uiterste zal proberen te handhaven. Niets maakt duidelijker dat het doorbreken van het gezond verstand primair zou moeten plaatsvinden binnen de EC, en daarmee is eigenlijk alles gezegd. Allerlei tussenoplossingen als de Mateo-solution en wat niet al kunt u vergeten: de EC zou dat beschouwen als een nederlaag die gelijk staat aan het opheffen van de euro en EU, en het daarom weigeren te overwegen. Dit is wat mij betreft een onaantastbaar axioma, en de EU zal dat met me eens zijn.

Dat is ook mijn belangrijkste bezwaar tegen het verhaal dat de historicus Frank Ankersmit vanmorgen in de Volkskrant geplaatst wist te krijgen: hij begint met de opmerking dat het nu tijd is een principieel besluit over de euro te nemen. Dat is een uitspraak in de categorie dat de EU referenda net zo lang zal doen herhalen tot de gewenste uitkomst er uit rolt.

De EU hééft ooit een principieel besluit over de euro genomen – ik beschreef dat hier boven. Wat Ankersmit wil is een herziening van dat principiële besluit. Hoe nodig ook, dat is iets van een geheel andere orde, en komt daarom niet in aanmerking overwogen te worden. De rest is ijdelheid en bekende waarheden, en daarom niet meer dan papierverspilling. Veel interessanter is daarom dit artikel van Dr. Doom (bijnaam van Nouriel Roubini, die de vorige grote crisis nauwkeurig voorspelde), en wat hij te melden heeft over Italië en de euro (de aanzet in de laatste regel is van mij, H.):

Even before Italy’s March election, in which the populist Five Star Movement (M5S) and the right-wing League party captured a combined parliamentary majority, we warned that the market was being too complacent toward the country. Italy now finds itself in more than just a one-off political crisis. It must confront its core national dilemma: whether to remain shackled by the euro or try to reclaim economic, political, and institutional sovereignty.

Dat dit artikel geschreven en gepubliceerd werd voor dat 5Sterren en LegaNord alsnog een regering wisten te vormen, nadat president Mattarella alsnog door de pomp ging, doet niets af aan de analyse.

We suspect that Italy will compromise and remain in the eurozone in the short run, if only to avoid the damage a full-scale rupture would cause. In the long run, however, the country could increasingly be tempted to abandon the single currency.

Want zij legt de vinger op de zere plek van de Italiaanse economie:

(..)The adoption of the euro has had massive implications for the millions of small and medium-size enterprises that once relied on periodic currency devaluation to offset the inefficiencies of Italy’s economic system and remain competitive.

En belandt bij de essentie waarom ik al in de inleiding opmerkte dat Italië en de euro de komende maanden een Siamese tweeling zullen blijken:

The loss of monetary sovereignty means there are effectively two chains of political command in Italy. One extends from the German government, through the European Commission and the ECB, down to the Italian presidency, treasury, and central bank. This “institutional” chain of command ensures that Italy meets its international commitments and maintains strict adherence to EU fiscal rules, regardless of domestic political developments.
The other chain of command starts with the Italian prime minister and extends through the government ministries that are responsible for domestic affairs. In most cases, the two chains of command are aligned. But when they are not, a conflict inevitably ensues. Hence the current crisis, which came to a head when the prime minister-designate tried to appoint the Euroskeptic economist Paolo Savona as Italy’s next economy and finance minister without first consulting the other chain of command. The appointment was duly rejected by the Italian president.

Vanzelfsprekend kun je argumenteren dat Italië dit aan zichzelf te wijten heeft, en dat is zeker waar. Waarom kan Italië niet zijn als Duitsland? Omdat Italië niet Duitsland is. Om dezelfde reden waarom een uniformiteit die de EU nodig heeft om ooit succesvol te kunnen transformeren tot een federatie waartegen binnen de bevolking geen grote bezwaren bestaan: dat gaan we niet binnen een of twee eeuwen meemaken. Waarop Roubini besluit:

Though Italy would be better off staying in the eurozone and reforming accordingly, we fear that an exit could become more likely over time. Italy is like a train whose engine has derailed; it might be only a matter of time before the cars behind it start coming off the track.

Dat dergelijke gedachten – niet de basis maar wel aangaande de gevolgen die dankzij het aantreden van de nieuwe Italiaanse regering in de lucht hangen  – ook in Brussel zijn doorgedrongen valt uit veel van wat thans gebeurt af te leiden. Denktank Bruegel publiceerde gisteren een overzicht van belangrijke opinies, waarin vooral voorzichtig wordt geïnventariseerd wat er mis moet zijn gegaan, ergens. De NOS houdt het er voorlopig op dat Italië boos is dat Merkel (de EU) haar niet een deel van haar schulden wil kwijtschelden (de nieuwe regering zou aansturen op een kwijtschelding van 250 miljard) Hoezeer onaanvaardbaar ook, overweeg eens de gelijkenis met de Griekse crisis van 2011, en wat daaruit volgde. Griekenland was in 2010-11 een stuk goedkoper redbaar geweest dan het later uitpakte, en dat is nog ongeacht de onvermijdelijke schuldsanering die er ook nog aan komt.

Daartegenover stelde Zerohedge gisteren een pijnlijke analyse, dat de ECB in mei heeft geprobeerd de vorming van een populistische coalitie tegen te werken door de Italiaanse staatsschuld een zetje in de verkeerde richtig te geven. Men lijkt het in Brussel maar vreemd te vinden dat Italië daar boos over is. Anders dan velen u zullen vertellen de komende tijd, ging de eerste vijandige daad in de verhouding tussen Brussel en Rome onder deze nieuwe regering daarom uit van Brussel. Zodat het besef dat men in Rome van Brussel en Frankfurt weinig te verwachten zal hebben, er nu al goed in geramd zit.

En omdat het evenwicht in de wereld voorschrijft dat het verlies van de een de winst van de ander is, viel te voorspellen wie het meeste baat zouden hebben bij deze zet van Draghi En de ECB:

Bankiers moeten vaak liegen vanwege hun positie, en daarvan maken ze dan ook geregeld gebruik, óók als dat politiek beter uitkomt.Dus ontkende de ECB het vlakweg, zei het met een kleine omweg:

“Several countries including France, Austria and Belgium saw their share in net purchases go down in May, not just Italy. This is the result of agreed and communicated rules on the timing of re-investments.”

Wat echt iets anders is dan gewoon de regels volgen – wat men in Duitsland beweerde. Maar cijfers liegen niet. Dat vond men op de beurzen ook, dus dat had gevolgen voor de aandelen van Italiaanse banken:

 

Samenvattend: de enige manier om van de euro af te komen is het indalen van het gezond verstand bij de EC in Brussel (ook omdat diverse lidstaten dat niet op eigen initiatief zullen durven), of een grote kladderatsj op monetair gebied – iets wat er naar mijn gevoelen toch al aan zit te komen. Het eerste is onvoorstelbaar, het tweede naar mijn oordeel al nauwelijks meer te vermijden. Italië zal de lont in het Europese kruitvat zijn, maar snel zal het niet gaan. Als we iets van de Griekse crisis moeten hebben geleerd, is het dat de EU zich nooit aan regels zal houden als haar grote ideaal – een sterke uniforme EU – in gevaar komt. Wat dat betreft zal het nog interessant worden te zien wat Italië zal overkomen de eerstvolgende zes maanden. Het is nu geen fijne tijd om Italiaan te zijn.

---

Meer over Italië, haar banken en de recente verkiezingen vindt u hier op Veren of Lood.