Met het houden van het sleepwetreferendum wordt 21 maart aanstaande een heel interessant electoraal experiment uitgevoerd. De combinatie van een referendum en geplande gemeenteraadsverkiezingen is bezuinigingstechnisch een goed idee, maar ik betwijfel of de regering-Rutte er erg gelukkig mee worden zal.

Om te beginnen is daar het opkomstpercentage dat gehaald moet worden voor het referendum om ´geldig´ te zijn. Wat Rutte verstaat onder geldig is intussen genoegzaam bekend, maar door het nu te combineren met de gemeenteraadsverkiezingen maakt de Kiesraad het hem nu hoogstvermoedelijk totaal onmogelijk zelfs het argument van een geringe opkomst te hanteren. Het referendum op 21 maart zal daarom een groter gewicht krijgen dan het GeenPeilReferendum.

Anderzijds biedt het de tegenstanders van een referendum een kans te zien hoe de kaarten echt liggen bij het electoraat. Als minder dan – zeg tweederde – van de opgekomen kiezers de moeite neemt ook voor het referendum te stemmen, dan kun je rustig stellen dat het mislukt is – wat de uitslag verder ook wordt. Stemt daarentegen vrijwel iedereen die opgekomen is ook voor het referendum, en is de opkomst voor de gemeenteraadsverkiezingen dankzij dat referendum zelfs iets hoger dan je zou mogen verwachten, dan wordt het de regering vrijwel onmogelijk te proberen het raadgevende referendum af te schaffen. Ik verwacht ook niet dat het dan nog geprobeerd gaat worden. Men zal het dan stilletjes van de agenda afvoeren en wachten op betere tijden.

Het is voor Rutte een elegante manier zijn gezicht te redden, en politieke risico’s te vermijden. Want een grote politieke nederlaag in een referendum over de afschaffing van het referendum kan hij zich feitelijk niet veroorloven, daarvoor is de basis van zijn regeringen in de afgelopen 7 jaar steeds te smal geweest, wat ook nog eens wordt onderstreept door de diversiteit va partijen waarmee hij regeerde: er is geen stemmenblok dat pal achter hem staat, of zal willen staan.

Juist de combinatie met GR2018 biedt – gebiedt mogelijk zelfs – de partijen een heel palet aan strategische keuzes. Wie zullen er in het voordeel zijn: links, rechts, de tegenstanders van het kabinet an sich (zoals meestal). Over de strategieën van partijen bij GR2018 en dit referendum, en wat de gevolgen zouden kunnen zijn voor de stellingnames valt veel te zeggen en te filosoferen. Dat zal ik komende maanden zeker nog een paar keer doen.