In dit essay verkent Toon Kasdorp de integratie van immigranten, en zet dat af tegen de politieke realiteit van de laatste tien jaar. Daarbij gebruikt hij de PVV als scharnierpunt om de focus scherper te stellen.

De Partij voor de Vrijheid van Wilders is een protestpartij. Zij heeft geen politiek programma dat uitvoerbaar zou zijn als zij in de regering zou komen. Daarom heeft ze daar ook nooit in gezeten. Ze keert zich tegen de zondvloed van moslim immigranten en tegen de overheid die dat heeft laten gebeuren. Daarmee vindt zij weerklank bij een substantieel deel van de bevolking. Dat deel steunt Wilders’ partij en nu ook de SP, maar niet in de hoop dat het veel zal helpen. Het doet dat om zijn ontevredenheid te uiten over een overheid die zich van de volkswil niets aan trekt en in de ogen van de kiezers een flink stuk van haar legitimiteit heeft verloren.

Dat een immigratie van moslims op deze schaal een ongelukkig verschijnsel is vinden vooral de mensen in de volkswijken die er direct mee geconfronteerd worden, maar daarnaast ook de autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor het onderwijs, de zorg, de veiligheid op straat en nog een aantal andere publieke diensten die door de aanwezigheid van te veel immigranten worden ontwricht. Die zeggen het alleen niet zo openlijk, want in hun kringen wordt dat nog als onfatsoenlijk ervaren.

Dat het ongelukkig is vinden ook historici die een studie hebben gemaakt van etnische conflicten. Dat zijn conflicten die het gevolg zijn van het optreden van meer dan een cultuur binnen dezelfde ruimte.

Wie de geschiedenis van de Balkan bestudeert over de laatste honderd vijftig jaar ziet een aaneenschakeling van etnische geweld. Die etnische conflicten zijn een tijd lang onderbroken door het optreden van een aantal communistische politiestaten, die ze hebben onderdrukt, maar na het verdwijnen van het communisme zijn de conflicten prompt weer opgeleefd. Ook de twisten in Irak tussen Koerden, Arabische Soennieten en Sjiieten zijn etnisch van aard. Ze zijn verwant met de conflicten op de Balkan. In het Midden Oosten zijn de spanningen tussen Israël en zijn buren etnisch. De koloniale bevrijdingsoorlogen waren etnisch, de conflicten in Soedan, in Foerland en Zuid-Soedan, ze zijn allemaal etnisch. Het IRA geweld was etnisch net als de Baskische terreur.

Van God los
Wie zo’n conflict vrijwillig in huis haalt is van God los en de achtereenvolgende kabinetten die het vanaf de zeventiger jaren in Nederland hebben laten gebeuren hebben daarom heel wat te verantwoorden. Dat het hier tot burgeroorlogen gaat komen als in het Midden Oosten staat natuurlijk nog niet vast, maar het nemen van het risico alleen al is behoorlijk onverantwoord.

Het hebben van meer dan één etnische entiteit binnen een gemeenschap is vragen om problemen, al zijn er wel voorbeelden te vinden waarbij het redelijk goed gegaan is. In Zwitserland zijn de vier taalgemeenschappen etnisch verschillend, maar door hun geografische scheiding zijn de problemen de laatste eeuw beperkt gebleven tot die tussen de Frans- en Duitstalige gemeenschappen in Kanton Bern. In België zijn de conflicten tussen de Vlaamse en Franstalige gemeenschappen wel acuut maar tot nu toe zijn die niet of nauwelijks gewelddadig geweest. Ook de Catalaanse etnische beweging doet het sinds de Spaanse burgeroorlog zonder geweld, maar haar aanwezigheid in het Spaanse staatsverband is nog steeds niet vrijwillig.

De potentieel ernstigste etnische conflicten zijn die waarbij de betrokken partijen geen onderscheiden gebieden bewonen, maar door elkaar heen wonen, zoals in Syrië. De godsdienstige Nederlandse zuilen waren daar een voorbeeld van. De aanhangers woonden door elkaar heen en leefden gescheiden, al had wel iedere zuil in ons land haar eigen geografische kerngebied. In Nederland bestond godsdienstige diversiteit al lang en er was altijd een groot reservoir van wederzijds verdraagzaamheid geweest, waardoor het gebruik van geweld door de eeuwen heen uitzondering is gebleven. Nederland heeft enkel om die reden als natie kunnen overleven.

In Spanje zijn etnische conflicten regel geweest van de tijd van de Visigoten tot de regering van de Katholieke Koningen. De vruchtbare mengbeschaving van moslims, joden en christenen, die Spanje in de Middeleeuwen tot het welvarendste deel van Europa maakte is ondanks die welvaart aan haar ingebouwde etnische conflicten ten onder gegaan.

Multicultureel samenleven
De kans dat het vroeg of laat misloopt met een multiculturele samenleving is domweg te groot. Als zo’n samenleving te vermijden is rust op de overheid de plicht te om dat te doen. De Partij voor de Vrijheid die het tekortschieten van de overheid in dit opzicht aan de kaak stelt is zelf geen politiek alternatief. Zij is voorlopig niet meer dan een symptoom van het ongenoegen van de kiezer. Maar zou zij verdwijnen doordat haar oprichter van het toneel verdwijnt dan zou er op korte termijn weer een vervanger zijn. Zo ging het ook na de moord op Pim Fortuijn.

De moslim gemeenschap binnen onze samenleving moet geassimileerd worden willen we op den duur etnische conflicten kunnen voorkomen. Niet geassimileerde moslims weer naar huis sturen naar Marokko en Turkije, zoals Wilders wil, gaat niet gemakkelijk gebeuren. Het is in strijd met de bestaande grondwet, met een aantal mensenrechtenverdragen, maar vooral ook met de heersende moraal en het fatsoen. Het verdrijven van moslims zou te veel lijken op de deportatie van de Joden in de tweede wereldoorlog. Daarvoor is nu nog geen meerderheid te vinden bij de Nederlandse bevolking, nog los van de logistieke problemen die het mee zou brengen. Assimilatie is de beste oplossing, er is voorlopig geen alternatief. Vermoedelijk denkt Wilders daar zelf net zo over, maar zegt hij dat niet hardop, omdat het hem kiezers zou kunnen kosten. Ook zijn harde taalgebruik tegenover de immigranten heeft in mijn ogen niets spontaans. Hij doet het omdat het stemmen brengt en om geen andere reden.

Assimilatie is een tweezijdig proces, ook dat kan moeilijk anders. Pas als vanuit beide gemeenschappen, de autochtone en allochtone, voldoende mensen zich in gaan zetten voor wat verbindt in plaats van wat scheidt, is er een kans dat het gaat lukken. Aboetaleb is een goed voorbeeld van iemand uit de Marokkaanse gemeenschap die een positieve bijdrage levert en zoals hij zijn er veel meer. Vanuit de Nederlandse gemeenschap gebeurt aan de andere kant bitter weinig. De afkeer van Wilders die het Nederlandse establishment aan de dag legt en waar veel mensen zich zo op voor laten staan helpt de assimilatie niet, die werkt juist averechts. Zij bevordert de tegenstellingen in de samenleving.

Symptoom
Wilders en zijn PVV zijn niet het probleem, ze zijn een symptoom. Het veroordelen van Wilders helpt de Marokkaanse en Turkse immigranten niet om zich hier beter thuis te voelen. Het blijven de aanhangers van Wilders in de volkswijken waar de immigranten in de eerste plaats mee moeten leren leven. De neerbuigende inburgering faciliteiten en de bureaucratische aanpak van het onderwijs, van de veiligheid, de huisvesting en de zorg hebben allemaal geen bijdrage geleverd aan de assimilatie van niet-westerse allochtonen. Zij hebben de etnische tegenstellingen vergroot. De stemmen op Wilders komen niet uit de hogere klassen in de samenleving. Zijn partij en de SP zijn de twee partijen van het autochtone volk. Dat geen van de reguliere politici tot nu toe met een denkbare oplossing voor het etnische probleem is gekomen, is de belangrijkste verklaring voor de instabiliteit in de Nederlandse politiek, die nu al decennia lang zulke wisselende stembusuitslagen geeft.

Voor- en tegenstanders van Wilders vormen geen coherente groepen in de samenleving. Mensen hebben om heel uiteenlopende redenen bezwaren tegen Wilders, sommige terecht en andere helemaal niet. Veel aanhangers van Wilders kunnen prima overweg met allochtonen in hun buurt of op het werk. Ze hebben alleen hartgrondig de pest aan straatrovers, aan jongens die homo’s aftuigen en aan mensen die daar om ideologische redenen niets aan willen doen.

De Wildersaanhang waar progressief Nederland tegen te hoop loopt, de mensen die met hart en ziel achter hem staan, die lid zouden worden van zijn partij als dat zou kunnen en die in principe bereid zouden zijn om alles te doen wat hij van ze vraagt, die groep, als hij al bestaat, is heel wat kleiner dan het aantal mensen dat op hem stemt. Wie op hem stemt doet dat in het algemeen omdat hij vindt dat de gevestigde partijen er een potje van hebben gemaakt en omdat Wilders nu eenmaal zegt wat veel gewone mensen al heel lang denken.

Politieke groepsvorming
Toch is er die groep ultrarechtse ondemocratische lieden die op Wilders stemmen bij gebrek aan mensen in Nederland als Jean Marie, de vader van Marine Le Pen of zoals de Oostenrijker Jörg Haider. Het soort mensen dat graag in vertegenwoordigende lichamen zouden willen zitten voor de PVV of voor een andere partij, welke ook maar op dat moment de meest rechtse van Nederland is. Maar van dit soort mensen moet Wilders eigenlijk niets hebben. Hij probeert ze te weren waar hij kan en zij zijn de reden waarom het niet de partijleden zijn die het binnen de PVV voor het zeggen hebben. Voorlopig is dat eerder verstandig dan ondemocratisch. Een beginnende partij loopt te veel risico om te worden overgenomen door een goed georganiseerde groep andersdenkenden en het opzetten van zo’n overvalcommando is met de moderne media heel wat gemakkelijker dan het vroeger was.

Wilders hoort, vergeleken met die laatste soort mensen, ferm tot het midden van het politieke spectrum. Intellectueel lijkt hij uit te steken boven het gemiddelde van zijn linkse tegenstanders en ver boven zijn eigen rechtse achterban. Wie goed volgt wat Wilders zegt en dat vergelijkt met wat hij doet merkt dat het meer zijn onparlementaire taalgebruik als de kopvoddentax is dan zijn wetsvoorstellen waar de media op aanslaan. Een aantal punten die hij in de discussie heeft gebracht zijn zeker de moeite waard om verder over na te denken.

Ook onder de mensen die niet op Wilders stemmen zijn er nogal wat die het betreuren dat een aantal verdragen onze grondwettelijke autonomie beperken terwijl we die gesloten hebben zonder dat de bevolking zich erover uit heeft kunnen spreken. Over belangrijke onderwerpen zijn we om onbegrijpelijke redenen niet langer baas in eigen huis. Veel van de bureaucratische regelgeving waar zoveel mensen nu over klagen zouden we niet eens meer af kunnen schaffen ook al wilden we.

Nederlandse indentiteit
De gemiddelde Nederlander beschouwt nog steeds zijn land meer als het verlengstuk van zijn eigen huis dan in de meeste andere landen de gewoonte is. Nederland is of was tot voor kort één grote familie en men gedroeg zich daar naar. Iedereen begrijpt dat dit ophoudt wanneer een groeiend deel van de inwoners er niet meer aan mee doet. Dat is een feit geworden nu de nieuwkomers de rest niet zien als familie waarin ze willen worden opgenomen maar als vreemden waar men wantrouwend tegenover staat. Wat Wilders eigenlijk graag zou willen, maar niet kan, is degenen die zich niet aan de huisregels houden het land weer uit werken. De mensen die op hem stemmen weten in het algemeen net zo goed als hij dat dit onder de bestaande wetgeving niet mogelijk is, maar ze nemen het de oude partijen en de PvdA voorop kwalijk dat ze het allemaal zo maar hebben laten gebeuren.

Wilders bashers, zoals die mijnheer Riemen uit Tilburg, van dat blad Nexus, weten niet waarover ze het hebben als ze hem ‘het prototype van hedendaags fascisme’ noemen, evenmin als die staatsrechtmedewerker uit Groningen die Bolkestein ooit in de Volkskrant[1] aanviel op een gebrek aan argumenten dat hij, kennelijk zonder het te beseffen, vooral zelf ten toon spreidde.

Ernst Nolte, de Duitse historicus, heeft over het onderwerp fascisme een aantal boeken geschreven, waarin iedereen langs komt die in de twintiger en dertiger jaren zich serieus met het onderwerp heeft bezig gehouden. Wie wil weten wat fascisme was of nationaal socialisme, die moet een van die boeken[2] maar lezen. Riemen gebruikt fascist als een scheldwoord en met permissie, hij weet niet waar hij het over heeft.

De volgende woorden tekende de Volkskrant op uit de mond van Menno Hurenkamp (38), politicoloog aan de UvA. Het ging over Wilders.

“Er is geen belemmering om het woord fascisme in de mond te nemen; het wegjagen van elites, het weigeren van moslims in de regering en knieschoten voor oproerkraaiers, dat zijn de klassieke foute verlangens naar bloedzuiverheid en soldateneer”.

Veel dwazer kan het niet. Wat Wilders met bloedzuiverheid en soldateneer van doen zou hebben, ik zou het niet weten. Ik denk dat Hurenkamp in zijn opleiding fascisme en nationaal socialisme door elkaar gehusseld heeft en dat de woorden soldateneer en bloedzuiverheid hem bij het lezen van Mein Kampf zijn bijgebleven. Maar ook deze Hurenkamp was tegen het strafrechtelijk vervolgen van Wilders, de grootste fout die de rechterlijke macht deze eeuw tot nu toe heeft gemaakt.

Justitiële bemoeienis
Het strafrecht dient om boosaardig handelen of nalaten te sanctioneren. Het is het ultimum remedium van de rechtsorde. Als de belangrijkste normen van de samenleving worden geschonden dan wordt de dader strafrechtelijk aangepakt om aldus in foro publico de geschonden norm te herstellen. Wat het strafrecht met de PVV en Wilders te maken heeft is voor de meeste gewone mensen een raadsel. Je kunt wel tegen de politieke lijn van Wilders zijn en tegen diens taalgebruik, maar het strafrecht! Dat lijkt behoorlijk overdreven. Gelukkig heeft de Amsterdamse rechtbank, die zich in opdracht van het Hof over deze kwestie heeft gebogen, daar net zo over gedacht en was er in dit opzicht weer wat rust in de tent gekomen, tot het college van PG’s in een vlaag van verstandsverbijstering een nieuwe vervolging van Wilders aankondigde..

Bert Vuijsje zei ooit in het NRC Handelsblad dat de helft van de Nederlanders zich achter Wilders en diens uitlatingen stelde en de andere helft er tegen is en dat de scheidslijn bovendien dwars door veel mensen heen loopt. Dat vond ik mooi gezegd. Op zich wijst dit er al op dat er geen sprake kan zijn van een de samenleving schokkende normschending, wel van een verschil in opvatting die de samenleving en ook behoorlijk wat individuen verscheurt. Wilders meent dat hij als politicus zich zelf en anderen hoort te beveiligen tegen geweld en dreiging met geweld uit de moslim hoek.

De eerste strafkamer van het Amsterdamse Hof en een flink deel van het linkse establishment vond dat de bedreiging van Wilders misschien wel reëel is en dat die ook wel uit de moslim hoek komt, maar dat Wilders door dat zo te zeggen goedwillende mensen uit dezelfde hoek op de tenen staat. En dat is ook zo. Er zijn veel moslims die ik even nette staatsburgers vind als Wilders zelf en die ik voor geen goud zou willen beledigen. Ik kan me heel goed voorstellen dat die zich door de uitingen van Wilders unheimisch zijn gaan voelen. Dat neemt niet weg dat Wilders gelijk heeft met het noemen van de hoek van waaruit hij persoonlijk bedreigd wordt. Hij heeft ook gelijk dat we hier met een wezenlijk politiek probleem te maken hebben. Al die doorsnee moslims die we met plezier hun plek in Nederland gunnen poetsen niet weg dat Wilders bedreigd wordt en dat dit onduldbaar is.

De explosieve toename van de moslimbevolking in dit land kun je heel goed een tsunami noemen. Dat is een helder en toepasselijk beeld. Het is waar dat de Marokkanen en Turken zich hier voortplanten met voor Nederland ongebruikelijke demografische cijfers. Dat zijn geboortecijfers die in hun thuislanden nodig waren voor het handhaven van een bevolking met hoge sterftecijfers. Te verwachten valt dat die geboortecijfers zullen afnemen als de mensen integreren en de toestroom uit de landen van herkomst stokt, maar voorlopig hebben we er in dit overbevolkte land een probleem mee.

Het ontsporende debat
Koning Willem III heeft over een soortgelijk probleem ooit soortgelijke dingen gezegd ook al was hij voor zijn uitspraken minder democratisch gelegitimeerd dan Wilders, die een gekozen volksvertegenwoordiger is. Het Hof en nu het Openbaar Ministerie zijn met hun politieke stellingname een grotere bedreiging gebleken voor onze samenleving dan Wilders en ook een grotere bedreiging dan de politieke tegenstanders van Wilders.

Een interessant debat was indertijd dat tussen Job Cohen en Wilders over de integratie van moslims na de regeringsverklaring van Rutte 1. Cohen beweerde dat de PVV tegen integratie zou zijn omdat Wilders ooit gezegd zou hebben dat er tientallen miljoenen moslims Europa uit moesten. Dat had hij niet gezegd, zei Wilders. Hij had het over miljoenen gehad, wat een factor tien minder is. Als Wilders wilde dat moslims integreerden had hij duizenden of desnoods tienduizenden gezegd maar geen miljoenen, antwoordde Cohen toen. Wilders werd daarna echt boos, leek het. En hij had gelijk, vond ik. Het gaat immers wel degelijk om miljoenen niet geïntegreerde moslims in Europa en het is ook een echt probleem. Voor katholieken en protestanten is de samenleving in de tweede helft van de vorige eeuw een stuk gemakkelijker geworden toen de meesten het wat minder nauw gingen nemen met de regels van hun geloof. Maar moslims schijnen vooralsnog een stuk strenger in de leer te zijn dan onze protestantse en katholieke grootouders.

Wat Nederland betreft is het getal dat Cohen Wilders toe dichtte weer een orde van grootte kleiner, zestig duizend in plaats van miljoenen, maar dat is nog steeds een erg groot getal en die duizend of tien duizend van Cohen waren dus een ernstige onderschatting. Hij bedoelde misschien te zeggen dat het vertrek op de door hem genoemde schaal ook de integratie van alle andere moslims zou belemmeren en dat het proces van remigratie de bevolkingsgroepen tegen elkaar op zou zetten.

Integratie
Dat is volgens mij nu precies de kern zijn van de discussie en dat kwam er in geen enkel opzicht uit door een wat onhandige aanpak van Cohen. Het is duidelijk dat Wilders omgekeerd van mening is dat de aanwezigheid van de onintegreerbaren de integratie van de gewone islamitische Nederlander in de weg staat. Het is heel goed mogelijk dat ze beiden gelijk hadden. Dat de aanwezigheid van de fanatieke moslims de integratie van de anderen belemmert en dat alleen al de gedachte aan het verwijderen van de niet integreerbare moslims ook de integratie van de rest verhindert. Dan zouden we met een echt onoplosbaar probleem te maken hebben en de integratie verder maar moeten vergeten. Dat is waar Wilders bang voor is en wat volgens hem op den duur hier tot Israëlische toestanden zou leiden. Voor deze discussie en om te weten in hoeverre het probleem oplosbaar is, is het goed om na te gaan wat precies onder integratie moet worden verstaan. Daar kunnen mensen van mening over verschillen , maar het lijkt redelijk om aan te nemen dat wie voldoet aan enkele van de volgende criteria als niet geïntegreerd kan gelden:

• Meer dan twee jaar taalachterstand hebben aan het einde van de basisschool;
• Voortijdig schoolverlaten, niet deelnemen aan de CITO toets of aangemerkt worden als zorgleerling;
• De arbeidsmarkt betreden zonder startkwalificatie;
• Registratie als verdachte bij een delict;
• Niet deelnemen aan het arbeidsproces.

Vooral het laatste criterium weegt zwaar: wie niet werkt integreert niet. En alle andere criteria zijn voorbodes van werkloosheid. Het aantal niet-westerse allochtonen dat aan twee of meer kenmerken voldoet loopt alleen al in Nederland in de honderdduizenden[3]en het getal voor heel Europa komt duidelijk ruim aan de miljoenen waar Wilders het over had. Zoals kanselier Merkel liet weten is ook in Duitsland de integratie ‘gescheitert’ en daarmee doelde ze op de Turkse kolonies in Duitsland zoals bijvoorbeeld die in het stadsdeel Neuköln in Berlijn. De beelden uit Frankrijk uit het Parijse Nanterre en andere voorsteden wijzen niet in een andere richting. De multiculturele samenleving waar we decennia van gedroomd hebben is er niet gekomen. Of eigenlijk is die er gedeeltelijk wel gekomen, maar ze wordt overschaduwt door de aanwezigheid van niet geïntegreerde allochtone gemeenschappen, de wederopstanding van de millets uit het oude Ottomaanse rijk.

Herkomst
De PvdA mag dan zeggen dat zij integratie van de moslims wil, maar objectief heeft het beleid van die partij en van het CDA niet tot integratie geleid. Het beleid van Cohen als burgemeester en voorzitter van het college van B en W van Amsterdam al helemaal niet. ‘De zaak bij elkaar houden’ blijkt in de praktijk vooral het afzonderen te zijn geweest van immigranten in ‘aparte’ wijken. Landelijk was de belangrijkste hoeksteen van dit beleid het handhaven van een verzorgingsstaat voor nieuwkomers, die de dubbele functie vervult van magneet voor immigratie en financier van de apartheid.

Bij het aantal vermogensdelicten met geweld is de vertegenwoordiging van Turken, Surinamers, Marokkanen en Antillianen achtereenvolgens 7 keer, 16 keer, 28 keer en 29 keer het autochtone percentage. Amsterdam verschaft meer werkgelegenheid dan het volwassen inwoners telt. Maar van de Amsterdamse Marokkanen werkte in 2007 maar 34%, van de autochtone Nederlanders 67% en van de vrouwelijke asiel immigranten uit Irak, Afghanistan en Somalië respectievelijk, 3, 3 en 2%.

Rotterdam is een probleemstad. Van de autochtone 22-jarigen heeft daar 30% geen startkwalificatie, maar van de Surinamers 50%, van de Antillianen 60% en van de Turken en Marokkanen 65%.

De fanatieke imams en hun volgelingen integreren niet alleen zelf niet, maar zijn daarnaast een belangrijke rem op de integratie van anderen. Zij zijn het die het gebruik van geweld propageren of goed praten. CDA en PvdA onderschatten stelselmatig hoe belangrijk geweld en dreiging met geweld is bij het in stand houden van separate culturele gemeenschappen. Daar zou tegen moeten worden opgetreden maar Cohen heeft dit ingrijpen in de moslim geloofsgemeenschap nooit gewild. Wat hij deed in Amsterdam is de liberale moslims steunen met geld en dat helpt niet. Het beleid dat Cohen ook later als fractieleider in de Kamer verdedigd heeft is een failliet beleid.

Erg veel geld is de afgelopen decennia besteed aan onnutte subsidies en aan uitkeringen voor mensen die in staat zijn om zelf met werken de kost te verdienen. Wanneer al dat geld gericht was besteed aan het helpen van immigranten bij het verwerven van kwalificaties voor de arbeidsmarkt en voor het wegnemen van belemmeringen die hier onbewust en met de beste bedoelingen tegen zijn opgeworpen, dan waren we intussen een stuk verder geweest. Het lijkt me zeker dat Cohen het beste voor heeft gehad met de immigranten en ook met de rest van ons Nederlanders. Dat geldt ook voor Klink en andere bezorgde CDA-ers. Maar het neemt allemaal niet weg dat het beleid waar zij voor verantwoordelijk zijn ons niet vooruit geholpen heeft, integendeel.

——————————————————————————————

Dit essay verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp