Over schaliegas en Oekraïne; en over politiek, media en ‘universitair activisme.’

De titel van dit stuk komt van een waardevol en goed ontvangen boek. Maar dit is geen recensie: meer een aangekleed verslag van de presentatie die auteur Remco de Boer afgelopen woensdag gaf voor het Forum voor Democratie.

De afbeelding komt van De Boer’s twitteraccount (@Remcodb). Volgens zijn twitter bio is hij “ir. | adviseur | onderzoeker | publicist”. Op de avond zelf gaf hij aan dat hij min of meer in de rol van onderzoeksjournalist is terechtgekomen: inclusief het strikt hanteren van het principe van hoor- en wederhoor.

De Boer bleek een goede verteller. Enkele minuten in zijn verhaal nam ik me voor om, ondanks de nogal hoge prijs, beslist een exemplaar van zijn boek aan te schaffen. Om twee redenen deed ik het uiteindelijk toch niet. Op de eerste plaats vanwege de nuchterheid en helderheid van zijn verhaal zelf. De Boer zette genadeloos de schijnwerper op de sociologie van het non-debat over dit dossier.

Een herkenbaar verhaal: twee maanden geleden beschreef ik hier op Veren of Lood mijn eigen ervaringen met non-debatten, via een vergelijking tussen twee andere dossiers. Onzorgvuldig maar wel adequaat aangeduid met de attentie-woorden ijsberen en moslims, inclusief een uitweiding over wetenschapsbeoefening en paradigma’s in het algemeen. De tweede reden was een opmerking van de onvolprezen *) Theo Wolters aan het eind van de avond. Ik kom er in de paragraaf over Oekraïne op terug.

Hysterie
Eenmaal uit de grond brandt het zeer schoon, maar schaliegas is een gevaarlijk gas. Net als alle ‘aardgassen’ geeft het brand- en explosiegevaar. In Nederland kunnen we met die gevaren gelukkig goed omgaan (die aardbevingen in Groningen vormen weer een heel andere kwestie).

Dat het gebruik van de term ‘hysterie’ in verband met het non-debat over schaliegas op zijn plaats is, kun je eigenlijk al vaststellen op basis van het gegeven, dat er de facto een politiek besluit genomen is om dingen niet te willen weten. Het verbod betreft namelijk proefboringen, geen exploitatie. Dat onderzoek, die proefboringen, zijn nodig om vast te stellen hoevéél schaliegas er onder onze bodem zit EN hoe moeilijk het is om het boven de grond te krijgen.

Bij die boringen – zowel voor onderzoek als voor exploitatie – worden chemicaliën gebruikt. Daar zitten natuurlijk risico’s aan vast. Net als bij de winning van drinkwater: ook daar worden met een zekere regelmaat giftige stoffen gebruikt. Het gevaar is heel nauwkeurig bekend, en aansluitend op het gebruik van die stoffen wordt er dan een tijdje geen (drink)water betrokken van de betreffende locatie. Lang leve de kennis, lang leve de beta-wetenschap, lang leve de ingenieurs!

In de politieke arena is GL-ster Liesbeth van Tongeren kampioen van het verzet. Zie afbeelding: muggen vs Monsanto. Bij haar geen aanzet om te proberen hier duidelijkheid over te krijgen, maar simpelweg meedoen met het demoniseren van het bedrijf Monsanto.

De Boer deed pogingen om haar in gesprek te brengen met het bedrijf dat de proefboringen zou gaan doen. Ze had daar geen enkele behoefte aan. In haar verslag over die pogingen van De Boer stopte ze een leugen over hem: hij zou betaald worden door een lobbygroep. Het type leugens dat in bepaalde kringen bijna een vanzelfsprekendheid is.

Hoe durft u?
Je zou willen dat hun werkgebied geen onderdeel was van een politieke arena, maar ook waterleveranciers – ongeveer per definitie monopolisten, maar toch geen overheidsbedrijven – leveren hun bijdragen aan het anti-schaliegas front. Voorman Julio van Brabant Water toonde zich nog een tikje sportief. Hij reageerde op De Boer’s boek met “Ik kom er niet zo goed af in je boek.”

Waterbedrijf Vitens – waar ik verplicht mijn (af)was- en douchewater van betrek (drinkwater kan ik natuurlijk in de supermarkt kopen voor een nauwelijks 300 keer zo hoge prijs) – : wilde niet ingaan op een verzoek om een gesprek. Toen De Boer vervolgens via de webstek van de organisatie vragen voorlegde, kreeg hij reacties in de trant van: “Hoe haalt u het in uw hoofd deze vragen te stellen?” en eigenlijk nog treuriger: “Wij krijgen nooit dit soort vragen.”

Stapsgewijs
De succesrijke weerstand/hysterie tegen schaliegas-proefboringen kwam stapsgewijs tot stand. Het begon met één meneer die vanuit het westen van Nederland naar Boxtel was verhuisd; het typische nimnby-verhaal. Hij kreeg medewerking van een media-activist, opererend onder de vlag van journalistiek en vervolgens van politieke activisten opererend onder de vlag van wetenschap. Let wel: dit is geen beschuldiging. De Nederlandse universiteiten huisvesten tegenwoordig lieden die ook van zichzelf zeggen dat ze ‘actievoerder’ zijn.
Die media-activist opereerde overigens niet via Trouw, de krant die later het voortouw ging nemen in de strijd tegen meer kennis over schaliegas in Nederland. Volgens het journalistieke hoor- en wederhoor principe legde De Boer zijn teksten eerst voor aan mensen en instituties die hij besprak. Trouw reageerde niet.

Na de media en de ‘wetenschappers’ **) volgden ‘de milieubeweging’ en de politiek (helaas inclusief de PVV).

De u-bocht die de PvdA/Samsom maakte was het meest opvallend. Kort voor een partijcongres (nog voor de Kamerverkiezingen van 2012) sprak Samsom zich nog openlijk uit tegen hysterie. In een tweet gebruikte hij zelfs de term ‘spookverhalen’. De Telegraaf kopte: “PvdA omhelst Schaliegas”. In het kader van een verbijsterend staaltje koehandel ***) werd de PvdA een uitgesproken tegenstander.

Oekraïne
Bij wijze van bonus werden we na het verhaal van Remco de Boer ook nog getrakteerd op een lezinkje van 12 minuten van Arno Wellens (@925nl). Voordat ik daar nog een paar regels aan wijdt, kom ik eerst terug op die tweede reden om het vermoedelijk zeer leesbare en zeker weten leerzame boek van De Boer niet aan te schaffen.

De Boer was zijn verhaal begonnen over de begintijd van de proefboringen. Er waren berichten verschenen in de pers over werkelijk reusachtig grote hoeveelheid schaliegas die zich onder ons land zou kunnen bevinden. Het zou gaan om “180 Groningse gasvelden”. Het heeft de respectievelijke regeringen van ons land, ondanks de goedkope export, decennia gekost om dit grotendeels op te maken. Verstandiger regeringen zouden op basis van die 180-keer claim ons land dus voor eeuwen onafhankelijk van Rusland en Midden-Oosterse dictaturen kunnen maken voor wat betreft de energie. Remco de Boer benoemde echter ook het addertje onder het gras: slechts een klein deel van die schaliegas voorraad zou winbaar zijn.

Theo Wolters wist te melden dat inmiddels duidelijk is geworden dat dat winbare gedeelte inderdaad in de buurt van het gevreesde percentage van 0,1 ligt. Dus niet goed voor eeuwen onafhankelijkheid, maar slechts enkele jaren.

Het winbare gedeelte is in andere landen veel groter. Vandaar dat de VS tegenwoordig per saldo exporteur is van fossiele brandstoffen. En hier komen we ook terecht bij de buitengewoon ongelukkige link met Oekraïne. De grote voorraden schaliegas onder dat land zijn wel winbaar. Amerikanen – waaronder de zoon van de vicepresident – hebben al een flinke vinger in die (Oekraïense) pap. Bijna nog pijnlijker, de nationale elite van dat land, die corrupte, politieke elite, heeft dat eveneens.

De bijna retorische vraag die Arno Wellens aan de orde stelde was: wie profiteert van die enorme pot met geld onder Oekraïne? Welke Oekraïners, welke Moldaviërs, welke Cyprioten, welke andere buitenlanders?

En let op: er is een directe link met ons referendum van 6 april: het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne waar we dan over stemmen, garandeert dat dat arme land (ook) schaliegas naar ons zal mogen exporteren. Wellens gaf aan dat toch juist ‘linksige mensen’ niet blij zouden moeten worden van het antwoord op de vraag wie daar in en buiten Oekraïne wel, en wie daar juist niet (de gewone mensen in Oekraïne) van profiteren.

—————————————————————————————-

*) Op bijeenkomsten van het Forum doet Thierry Baudet regelmatig zijn best om daar wat aan te doen!
**) Ik kan het niet laten hier nog een passage te herhalen uit mijn hierboven gelinkte stuk ‘IJsberen en moslims’:

Polanyi schreef in 1958 al dat zonder deze voorwaarden wetenschapsbeoefening niet tot zinvolle kennis zou leiden maar tot het vullen van rariteitenkabinetten: losse, onsamenhangende brokjes wetenschappelijke kennis in een oceaan van meningen en traditionele opvattingen. Er zijn drie manieren om met deze beperkingen om te gaan:
a) integer
b) achterlijk
c) verraderlijk (…): Je besluit dat integere wetenschapsbeoefening niet mogelijk is, streeft daar niet meer naar en je misbruikt het label wetenschap om je politieke overtuigingen als juist en/of onontkoombaar voor te stellen.

***) Niet genoeg nadruk kan gelegd worden op het verschil tussen koehandel en compromisbereidheid.

Bij een compromis gaat het over een tussenoplossing op één bepaald terrein. Daar hoeft niets mis mee te zijn als het compromis niet de nadelen van de beide visies combineert. Bij koehandel gaat het om het uitruilen van de wensen van coalitiepartners op totaal verschillende terreinen. Daarbij staat dus niet de inhoud van het beleid op een bepaald terrein centraal maar het scoren of gezichtsverlies lijden door onderhandelende partijen. Een zeer ongezond verschijnsel dat voor de realisatie bovendien vereist dat ook het ongezonde verschijnsel van de fractiediscipline blijft bestaan.

(herkomst)