Het Contrat Politique is een verfijning van het bekendere Contrat Social, waarmee de Franse philosophe JJ Rousseau de verhouding tussen staatsgezag en bevolking verklaarde.

De essentie van het Contrat Social, was dat het volk een deel van haar belangenbehartiging over droeg aan het staatsgezag, in oude tijden primair vertegenwoordigd door de vorst.of diens vertegenwoordiger. Het is een fictief contract, maar desalniettemin een geldende overeenkomst. Wie zich er aan onttrekt, plaatst zich buiten de maatschappij – een daad waarmee je jezelf tot vogelvrijverklaarde zou maken. En voor vogelvrijverklaarden gold de bescherming van wet en gezag niet. Men mocht hen opjagen en doden naar believen, aangezien van hen werd aangenomen dat zij daar omgekeerd vergelijkbaar mee omgingen. (Overdenk hoe verschillend wij menen om te moeten gaan met de rondzwervende asielmigranten, en bezie dat in het licht van hun daden – zij begrijpen de verhoudingen zoveel beter dan onze overheden dat doen), Met het Contrat Social verklaarden de 17e en 18e-eeuwse filosofen dus de logica van de verhouding tussen gezag en bevolking, waarbij het gezag bescherming en zekerheid bood, en de bevolking in ruil daarvoor gehoorzaam was.

Wie zijn zij dat zij dit mogen doen, onze regeerders? Het antwoord is kort; contractant 1.

Deze gedachte is daarna in verschillende varianten uitgewerkt voor verschillende maatschappijtypen. De verhoudingen in dat imaginaire contract zijn in een feodaal systeem sterk verschillend dan dat van een maatschappij als de onze. In een feodaal systeem zijn de regels van het contract ingewikkelder dan voor een complexe maatschappij als de onze, omdat bij ons de verfijningen de complexiteit adresseren. Eén van die verfijningen is het Contrat Politique, dat eigen is aan een systeem waarin een volksvertegenwoordiging wordt geacht invloed te hebben op het staatsgezag – of dat zelfs geheel aan te sturen. Daarmee worden die volksvertegenwoordigers geacht zich te richten naar de wensen van haar electoraat (dat dat bestaat is een bewijs voor de complexiteit waarmee de verhoudingen zijn uitgewerkt).

Maar zoals ik gisteren al betoogde heeft onze huidige regering dat Contrat Politique met een kleine meerderheid van stemmen (76 van de 150, om precies te zijn) naar de schroothoop verwezen. Dat dat binnen één regeerperiode is ernstig genoeg, maar de Nederlandse praktijk waarbij de Regentenpartij nooit meer dan lippendienst heeft bewezen aan de gedachte van volksvertegenwoordiging, zal het niet eenvoudig maken deze ingesleten attitude nog te wijzigen. Daar staat tegenover dat de electorale vertegenwoordiging van wat je kunt karakteriseren als het hart van de Regentenpartij krimpend is. De CU is een vrij recente toevoeging loot (hoewel haar leiders zich er heel soepel in inpasten), GroenLinks staat te trappelen de positie van de vrijwel verdampte PvdA definitief over te  nemen. Alleen het besef van wat ze daarmee precies doen ontbreekt.

Dat laatste is passend in een tijd waarin het Contrat Politique eenzijdig lijkt opgezegd door het staatsgezag. De consequenties lijken door dat staatsgezag ten enenmale onbegrepen, en over het politiek-theoretische bewustzijn van de volksvertegenwoordiging kun je alleen maar vermoeid zuchten. Dat die eenzijdige ontbinding door het electoraat echter beter wordt opgemerkt dan door de volksvertegenwoordiging zelf geeft alle kans op ongelukken.Het staatsgezag lijkt zich daarvan nog niet bewust – zoiets doen Nederlanders toch niet? Maar ook Nederlanders zullen mensen blijken als je ze maar lang genoeg tergt.

Dat de voortgaande aanvallen op het Sinterklaasfeest vorig jaar in Dokkum werd beantwoord met een vergelijkbare actie als waarvan de actievoerders tegen dat feest zich bedienen was voor een buitenstaander in de eerste plaats grappig. Dat deze Dokkumers zich nu uitgebreid voor de rechter moeten verantwoorden, terwijl hun tegenstanders voor vergelijkbare (en maatschappelijk gezien soms ernstiger) daden ongenoemd vrijuit gaan, zou best eens een lont in een zich opbouwend kruitvat kunnen blijken.

Het laat ook zien dat de regerende elites zich op geen enkele manier bewust zijn van de risico’s die zij nemen, en dat het pad dat tot die risico’s verplicht uit de aard der zaak doodlopend zal zijn.