Twee weken na het bezoek van Trump verbrak Saudi-Arabië, samen met VEA, Bahrein en Egypte, zijn banden met Qatar. Volgens deze landen is Qatar schuldig aan het steunen van terroristische groeperingen als Isis en Al Qaida en aan het faciliteren van de moslimbroederschap.

De ware reden achter het isolement van Qatar heeft wellicht weinig met terrorisme te maken; het zal eerder te maken hebben met de relatie tussen Qatar en Iran.

De reden waarom Qatar goede relaties onderhoudt met Iran, is gelegen in hun economie. Beide landen delen één van ‘s werelds grootste gasvelden, dat is gelegen onder de zeebodem van de Perzische golf. Qatari’s deel van de gasbel noemt men North field, en is goed voor 60 procent van de opbrengst van de gasexport.

Iran beheert de overige 1/3 van het gasveld, wat zij South Pars noemen. Anders dan Qatar, heeft Iran echter nog weinig kunnen profiteren van zijn deel van het gasveld. Sinds de Iraanse revolutie in 1979 is Iran grotendeels afgesneden geweest van buitenlandse technologische hulp en investeringen. Terwijl  westerse olie- en gasmaatschappijen grote deals sloten met Qatar, en gigantische liquefaction plants begonnen te bouwen, werd het kleine ministaatje een van ‘s werelds grootste gasexporteurs.

Voor Qatar is het van essentieel belang dat zij hun gas kunnen blijven leveren aan hun klanten. De grootste afnemer is echter niet Europa, maar zijn Japan, Zuid-Korea en China. Binnen Europa waren voornamelijk Groot-Brittannië, Spanje en België de grote afnemers. Europa bleef grotendeels afhankelijk van Russisch gas, simpelweg omdat het veel goedkoper is dan het gas uit Qatar. Het gas uit Qatar moet namelijk getransporteerd worden met speciale tankschepen, omdat er nog geen pijpleidingen richting Europa lopen. Het aardgas moet daarom eerst in de speciale liquefaction plants omgezet worden naar vloeibare aardgas LNG (liquefied natural gas) . Het vloeibare gas wordt vervolgens in grote opslagtanks (terminals) gestopt, en vervolgens getransporteerd per schip. Dit proces zorgt ervoor dat het gas een stuk duurder is dan het gas uit Rusland. Daarnaast moeten de ontvangende landen een LNG-terminal bouwen met voldoende capaciteit om het LNG in op te kunnen slaan.  In Noordwest-Europa, waaronder Nederland, neemt de productie van aardgas af, terwijl de vraag zal blijven toenemen. Daarom moet vanuit andere regio’s gas worden ingevoerd, per pijpleiding in het bijzonder uit Rusland, en door aanvoer van vloeibaar aardgas (Liquefied Natural Gas – LNG). Omdat de geplande pijpleiding uit Qatar nog wel even op zich laat wachten, en de EU toch minder afhankelijk wil worden van Russisch gas, investeren Europese landen de laatste jaren flink in het bouwen van opslag-terminals, zo ook Nederland (Maasvlakte in Rotterdam)

Weer die pijpleiding
Nadat de verhoudingen tussen het westen en Rusland verslechterden, besloot de EU dat het tijd werd om een alternatief te vinden voor het Russische gas. Om het gas uit Qatar aantrekkelijker te maken voor Europa, moest er daarom een pijpleiding komen die Saudi-Arabië, Jordanië, Syrië en Turkije moest passeren alvorens in Europa aan te komen. Van al deze landen vormde Syrië als enige een obstructie.  Syrië had namelijk in 2011 een pijplijncontract met Iran en Irak ondertekend, tot grote woede van de VS, Qatar, Israël, EU en Saudi-Arabië. Dat verklaart meteen waarom deze landen actief zijn in Syrië.

Om Iran buiten spel te houden had het westen geen andere keus dan het regime van Assad omver te werpen. In 2011 begonnen de eerste protesten vorm te krijgen tegen Assad, die uiteindelijk zouden uitlopen op een desastreuze burgeroorlog. Een burgeroorlog die ondertussen aan honderdduizenden mensen het leven heeft gekost en een grote vluchtelingenstroom richting Europa teweeg heeft gebracht, met alle gevolgen van dien.

De beer ontwaakt in het Midden-Oosten
Het vrije Syrische leger werd door het westen zelf opgericht, om Assads regime te verslaan. Echter, toen Rusland inzag dat, mede dankzij Isis, Assad steeds meer in het nauw begon te raken, besloot Rusland militair in te grijpen. Dankzij Rusland en steun vanuit Iran, konden de troepen van Assad het verzet terugslaan en was de kans op een regime-change in Syrië voorkomen. Het westen had deze oorlog verloren. Rusland heeft er zo voor gezorgd dat de EU voorlopig afhankelijk zal blijven van Russisch gas, tot woede van de VS. De Verenigde Staten willen namelijk ook dat de EU zijn gas uit Qatar gaat importeren, om Rusland in zijn inkomsten te belemmeren. De VS heeft zelf weinig belang in het gas omdat zij zelf over genoeg gasbronnen bezitten. Wel zijn er Amerikaanse energiegiganten actief in de regio, waaronder EXXONmobil, waar huidig minister van buitenlandse zaken van de VS Tillerson CEO van was, wat een toeval!

In 2014 begon Qatar, toen het waarschijnlijk inzag dat Syrië geen optie meer was, met het aanbieden van hulp aan Iran bij het exploiteren van zijn South part gedeelte. Echter, het was landen verboden om handel en technische ondersteuning te leveren aan Iran, gelet op de aan Iran opgelegde sancties. Toen het IAEA (International Atomic Energy Agency) op 15 januari 2016 bekend maakte dat Iran aan alle afgesproken voorwaarden uit het nucleaire akkoord had voldaan, verlichtte het westen de sancties tegen Iran, en dat gold ook voor de olie- en gassector. Meteen in datzelfde jaar bracht Erdogan een bezoek aan Poetin in Sint-Petersburg, waar mogelijk nieuwe plannen werden gesmede voor de aanleg van een nieuwe pijpleiding, dit keer over het grondgebied van…. de grote vijand van het westen: Iran.

Qatar-Iran-Turkije as
Qatar heeft sinds jaar en dag een goede verstandhouding met Turkije. Zo steunden zij samen de moslimbroederschap in Egypte (wat verklaart waarom Egypte ook meedoet aan het isolement van Qatar) en werken ze hecht samen op militair gebied. In 2015 kwamen beide landen zelfs overeen dat Turkije een militaire basis op Qatar mocht bouwen. Niet geheel toevallig gaf in 2016 de Turkse ambassadeur in Qatar toe dat de Turkse militaire aanwezigheid Qatar moest beschermen, mocht het zich bedreigd voelen door zijn omringende landen. Dit blijkt achteraf een zeer goede beslissing te zijn.

Dankzij het diplomatieke inzicht van Rusland, heeft het een samenwerkingsverband kunnen creëren  tussen Qatar, Iran en Turkije. Na de verlichting van de sancties tegen Iran in 2016 staat het Qatar vrij om Teheran te ondersteunen in het ontginnen van zijn gas en kan het eindelijk profiteren van zijn gasexport richting Europa. Economisch zal Iran er flink op voorruit gaan en kan het flink investeren in zijn militaire capaciteiten. Dat de traditionele vijanden van Iran (de VS, Saudi-Arabië en Israël) dit nooit zullen accepteren, spreekt voor zicht.

Het beleid van Obama in relatie tot Iran staat lijnrecht tegenover het nieuwe beleid van Trump. De nieuwe Amerikaanse regering ziet namelijk niks in het plan om Iran meer vrijheden te geven en is direct na zijn aantreden in 2017 meteen begonnen met een nieuwe strijd tegen Iran, waar oud-Exxonmobil topman Tillerson zeker iets mee te maken heeft. Maar….wellicht is het al te laat om dit nog terug te draaien en lijkt dit juridisch onmogelijk. De Amerikanen en hun bondgenoten moeten daarom een nieuwe strategie verzinnen om Iran te hinderen in zijn gasexploitatie.

Doordat Turkije troepen heeft gestationeerd in Qatar, heeft Qatar zich verzekerd tegen een eventuele militaire aanval van buurland Saudi-Arabië, waardoor het ondenkbaar is dat Qatar zal worden binnengevallen. Om Iran toch te belemmeren in zijn exploitatie, en daarvoor zeer afhankelijk is van de kennis van de oliemaatschappijen die zich in Qatar bevinden, kan dit de reden zijn waarom Qatar wordt geïsoleerd van de buitenwereld.

Daarnaast lopen Saudi-Arabië en Jordanië grote inkomsten mis, nu de Qatarese pijpleiding niet over hun grondgebied loopt, maar via Iran. Qatar kan Europa in de toekomst nu via Iran voorzien van gas,  tot genoegen van Rusland. Iran zal namelijk hoogstwaarschijnlijk onder invloed staan van Rusland, die zijn monopolie op de gasexport hiermee dus in feite heeft versterkt.

De hele situatie rondom Qatar krijgt een rare wending nu Turkije, als belangrijk NAVO lid, partij kiest voor Qatar, wat lijnrecht staat tegenover het beleid van de VS en zijn Arabische bondgenoten. In het grotere plaatje lijkt Rusland opnieuw de grote winnaar van dit spel te worden. Het heeft ervoor gezorgd dat Iran als belangrijke bondgenoot kan uitgroeien tot een regionale grootmacht, die het kan opnemen tegen de belangrijkste bondgenoot van de VS, te weten Saudi-Arabië. Tevens heeft Poetin de NAVO in een zeer lastig positie gebracht inzake Turkije, wat mogelijk in verband kan worden gebracht met de mislukte staatsgreep van 2016. Dat kan erop wijzen dat Amerika wel degelijk achter de staatsgreep zat om Erdogan in te ruilen voor de pro-Amerikaanse leider Gülen, de goede relatie tussen Turkije en Iran zal hier zeker van invloed zijn geweest, want de enigste manier om Iran te verslaan, is zorgen dat het land opnieuw geïsoleerd raakt, daarvoor dienen Iran’s vrienden, zoals Erdogan en de Qatarese monarchie, eerst een regime-change te ondergaan.  (de staatsgreep blijft natuurlijk een speculatie)

Laten we even aannemen dat Erdogan de staatsgreep niet zelf heeft geënsceneerd maar dat het westen daarachter zat, dan heeft dat geresulteerd dat Turkije verder in handen van Rusland is gedreven, dat gecombineerd met de goede relaties met Qatar en Iran, voelt Turkije zich sterker dan ooit, wat de geopolitieke verhoudingen ernstig in verwarring brengt. Tevens beseft Erdogan hoe afhankelijk Europa van Turkije is vanwege zijn strategische ligging, Turkije is namelijk de enigste landoptie om het gas uit Azië, over land, Europa binnen te krijgen. Daardoor kon Turkije jarenlang op twee schaakborden tegelijk spelen, want beide opties -de door het westen gesteunde pijpleiding: Qatar-SA-Jordanië-Syrië-Turkije- of -de door Rusland gesteunde optie: Qatar-Iran-Turkije- moeten uiteindelijk over Turks grondgebied. Nu het eruit ziet dat de regime change in Syrië mislukt is, kiest Turkije nu voor de Iran-optie wat, betekent dat team-Rusland dit gedeelte van de game of pipelines  heeft gewonnen.

Het ineens beschuldigen van Qatar van het steunen van Isis, is dan ook niks anders dan een rookgordijn dat is opgetrokken om het ware motief achter de spanningen voor het publiek te bedekken. Het publiek zit namelijk, na Afghanistan, Irak, Yemen en Syrië, niet te wachten op weer een nieuwe oorlog die draait om grondstoffen ten koste van duizenden burgerlevens en vluchtelingen. Qatar militair binnenvallen (met kans op een nieuwe desastreuze burgeroorlog in de regio) is waarschijnlijk geen optie, een land opnieuw isoleren, net als jarenlang bij Iran is gedaan, wel.

Europa wordt gedwongen te kiezen tussen twee kwaden voor zijn gas-consumptie: Rusland of Iran. Beide landen boycotten is ook geen optie, ten eerste heeft Europa het gas nodig, ten tweede bezitten beide landen een klantenbestand die Europa’s gas-consumptie ver overtreffen: China en India. Want nu Iran en Qatar samenwerken in hun gas-exploitatie is het voor Qatar wellicht aantrekkelijker zijn gas(via Iran) naar het verre oosten te exporteren. Dat Europa hierover bezorgt is, spreekt voor zicht, want als Qatar zijn gas alleen nog maar aan het oosten verkoopt, blijft Europa opnieuw afhankelijk van Rusland.

---

Dit artikel verscheen eerder op Valkyries.nl