Het is een bekend fenomeen onder politieke analisten: om verkiezingen te winnen en regeermacht te veroveren moet je in staat zijn het politieke midden te bereiken. Maar om in de positie van uitdager te komen of zoals in de VS de primaries te winnen moet je weer heldere standpunten hebben, die juist afwijken van wat gangbaar is in het politieke midden. In verschillende landen zien we politici worstelen met deze contradictie.

Zoals Hannibal vorige week al uit de doeken deed is de Amerikaanse presidentskandidaat Donald Trump stilletjes bezig het politieke midden te veroveren, waarbij hij zowel onder het Republikeinse als Democratische electoraat werft. In de media is er alleen maar aandacht voor radicale uitspraken van Trump die hij nodig heeft om media-aandacht te genereren, net zoals we dat in Nederland zien bij Geert Wilders. Iedereen moppert daarom op Wilders maar als hij zich een keer wél genuanceerd uit, is er meteen ook geen media aandacht. Hetzelfde geldt voor Trump.

Los van zijn boude uitspraken, zien we dat Trump zowel op het vlak van belastinghervormingen als op het punt van Health Care behoorlijk naar het midden is geschoven (net zoals Wilders de afgelopen jaren sociaaleconomisch naar het midden of zelfs naar links is geschoven). Wat betreft gezondheidszorg benadrukt Trump dat hij Obamacare zal afschaffen, maar voorstander is van een systeem waarbij ook arme Amerikanen verzekerd zijn ook al kost dat de staat geld. Hoe hij dat precies wil doen laat Trump in het midden, maar het toont wel aan dat zijn positie veel gematigder is dan de Nederlandse MSM-commentatoren “die gek mag niet winnen” laten blijken. Ik hoorde maandagavond bij Jinek Fons de Poel, Rick Nieman en Charles Groenhuijsen daarover praten op een manier, die sterk deed denken aan de Nederlandse bejegening van Reagan begin jaren tachtig.

Toch heeft Trump de eerste voorverkiezing in Iowa verloren van Ted Cruz. Hoewel dat op zich niet veel hoeft te betekenen, geeft het wel aan wat het risico is van de strategie van Trump die ondanks zijn harde uitspraken over immigratie misschien al te veel naar het midden is opgeschoven terwijl Cruz de streng christelijke en oerconservatieve achterban van de Republikeinen feilloos bedient. Het zal interessant zijn om te zien hoe zich dat de komende weken ontwikkelt, maar als de Republikeinen Trump, Cruz en Rubio elkaar tot het laatst toe bestrijden terwijl Hillary Clinton op enig moment Sanders achter zich kan laten dan is dat natuurlijk gunstig voor het Clinton-kamp. Hillary en Bill zullen met al hun politieke ervaring op exact het juiste moment de afslag naar het politieke midden nemen nadat zij eerst hun linkse achterban bediend hebben tijdens de voorverkiezingen. Daarmee zal Hillary in een goede positie zijn om iedere Republikeinse kandidaat te verslaan, tenzij het e-mail schandaal haar laat struikelen, maar de Clintons hebben voor hetere vuren gestaan.

In Duitsland zien we nu de snelle opkomst van de AfD van Frauke Petry als gevolg van de uit de hand gelopen asielcrisis. Ook bij AfD zal het – als ze macht willen veroveren – erom gaan op enig moment steun te vinden in het politieke midden cq. Die Bürgerliche Mitte zoals de Duitsers dat noemen. Daarom was het in mijn ogen een politieke blunder van formaat dat partijleider Frauke Petry en AfD-topper Beatrix von Storch zich lieten uitlokken door een journalist en onbezonnen, totaal overbodige uitspraken deden over het eventueel schieten op migranten die illegaal de grens oversteken. AfD zakt meteen in de peilingen. Oude rot Alexander Gauland (ex CDU) voelde het gevaar en nam afstand van de afspraken van Petry.

Ook in Frankrijk worstelt het Front National met de verovering van het politieke midden, zie mijn column Front National heroverweegt strategie. Na de teleurstellend verlopen Regionale Verkiezingen van december 2015 (record aantal zetels, maar nul regio’s) en met de presidentsverkiezingen van begin 2017 voor de deur, bezinnen Marine Le Pen en de haren zich op de te volgen strategie. De komende dagen zal onder meer het standpunt over de euro nader besproken worden omdat het plan voor een euro-exit (al dan niet gevolgd door een Europese gemeenschappelijke munt parallel aan de nationale munt) afschrikwekkend werkt op delen van het bedrijfsleven (vooral de grotere bedrijven) en onder het gematigde deel van de burgerij, terwijl die zich wel kunnen vinden in de strikte immigratie en integratie standpunten van FN. De nieuwe slogan van Marine Le Pen “La France apaisée” duidt erop dat zij op een gematigde wijze de Fransen voor zich zal trachten te winnen.

Zo zien we dat nieuwe partijen overal worstelen met de macht van het establishment. Weliswaar is de situatie per land verschillend, de gemene deler is toch dat anti-establishment partijen of politici met een té radicale visie niet in staat zijn het politieke midden voor zich te winnen en dus niet aan de macht zullen komen. Aan de andere kant, leidt een té genuanceerde of verwaterde stellingname niet tot steun van de bevolking of tot aandacht bij de media, dus dat werkt ook niet. De nieuwe politicus of politica van onze tijd moet een evenwichtskunstenaar zijn die op zijn tijd fel kan uithalen maar ook bruggen kan slaan, iemand die al te schrille tonen kan vermijden en valkuilen van de media tijdig herkent en weet te ontwijken. Geen gemakkelijke opgave. De spindoctors draaien overuren.