Wat staat bij de meeste politieke partijen voorop: landsbelang of eigenbelang? Zoals het kleine krabbelaars betaamt is dat het niet het landsbelang.

Dit weekend verscheen van Syp Wynia een analyse waarin hij betoogt dat het vertrek van Mark Rutte naar Brussel niet hetzelfde is als een kabinetscrisis. Zodat  er geen noodzaak is voor nieuwe verkiezingen volgend op dat vertrek.  Theoretisch heeft hij daar beslist gelijk in, maar er zijn ook nog zaken als gegroeid staatsrecht, publieksverwachtingen en de belangen van kleine krabbelaars. En zoals het politici betaamt zullen die laatste de doorslag geven, zeker als dat hun eigen belangen zijn.

Daar komt nog iets bij: Mark Rutte is de Leugenpremier, maar een bijnaam die hem minstens zo goed passen zou is de Lachende Lijmkwast (afgekort: LØL). De onnavolgbare wijze waarop Rutte in staat gebleken is kabinetten van bijzonder diverse pluimage bij elkaar te houden is een prestatie die niemand zou mogen onderschatten. En de kwaliteiten die daarvoor nodig zijn zie ik binnen de huidige coalitie niet voldoende voorradig. Waarmee ik maar zeggen wil, dat ook als het vertrek van Rutte niet formeel zou leiden tot een kabinetscrisis, zijn afwezigheid de kansen er op aanmerkelijk vergroten zou.

Impliciet erkent Wynia dat ook door ter sprake te brengen dat binnen de VVD geen logische opvolger voorhanden lijkt om het stokje over te nemen, maar dat zoiets zichzelf wel sorteert. Als partijleider? Zeker, zelfs het CDA kreeg dat uiteindelijk voor elkaar. Als premier? Ik zie het niet gebeuren. Iedere VVD’er die als tussenpaus het premierschap op zich nemen zou heeft direct een groot autoriteitsprobleem als die van buiten het zittende kabinet zou komen. Er binnen zie ik al helemaal geen geschikte kandidaten.

Dat Wynia ziet dat dit binnen zijn eigen analyse hèt zwakke punt is, zal hem er toe gebracht hebben te concluderen dat na het vertrek van de premier maar een tussenformatie moet worden ingelast illustreert echter meer zijn ongelijk dan dat het een logische oplossing is. Want een formatie impliceert het herbouwen van een kabinet, en het is staatsrechtelijk gebruik dat dat vergezeld gaat van er op volgende verkiezingen.

Er is niets dat dwingend voorschrijft dat het zo niet kunnen zou. Behalve het gewoonterecht dat niemand het zo gewend is. Halverwege een kabinetsperiode is dat niet het slimste dat je doen kunt, zeker niet gezien de bijzonder wankele basis die het kabinet dan hebben zal: vier partijen die in de Tweede Kamer een meerderheid hebben van 1 zetel, en in de Senaat over circa de helft van de zetels beschikken? De oppositie zal bloed ruiken, en het kabinet in de Senaat ten val brengen. Doormodderen met een nieuwe VVD-premier is alleen daarom al kansloos.

Maar zoals ik in mijn inleiding al opmerkte: er is ook nog het belang van de kleine krabbelaars. En dan hebben we het over de huidige leiders van CDA en D66. Hun eigen politieke positie is in beide gevallen niet al te florissant, maar zou enorm opknappen van het verdwijnen van de premier. Niet omdat ze het beter zullen doen, maar omdat het zo lijken zal door het wegvallen van hun grote concurrent in het politieke midden.

Bij de komende Statenverkiezingen loopt de VVD al behoorlijk leeg ten opzichte van de Kamerverkiezingen van zowel 2017 als 2012, en er kan nog meer af. Een logische vaste achterban heeft zij niet meer, wat de scheuring van de PVV overliet heeft het heil nu bij het FvD gezocht. Het vertrek van Rutte is een garantie dat de VVD verder kan worden geslacht nu er geen logische opvolger voor Rutte klaar staat, en dat zullen CDA en D66 dan ook zeker pogen voor elkaar te krijgen.

Al was het alleen maar omdat voor beide partijen hun overleven niet gegarandeerd is in het huidige krachtenspel waar zij beiden in de peilingen meer dan gehalveerd worden. Nieuwe verkiezingen zijn een nieuwe ronde met nieuwe kansen. Met zoveel kleine partijtjes als er nu zijn regeert het opportunisme. Nodig zijn nieuwe verkiezingen staatsrechtelijk misschien niet, maar ze zullen er desalniettemin komen. Waarmee opnieuw een stukje staatsrecht zal zijn ontstaan.