Groepsbelediging als vergrijp is minder breed toepasbaar dan men vaak denkt.

Kurt Westergaard had gemerkt dat mensen niet mee wilden werken aan een geïllustreerd boek over de islam omdat ze bang waren door moslims te worden aangevallen. Het maken van afbeeldingen van de profeet is aan moslims verboden en ook aan ieder ander, menen zij. Die onzin wilde hij aan de kaak stellen, want hij vond het gevoel door moslims bedreigd te worden wanneer hij iets wilde doen dat wettelijk is toegestaan een ernstige aanslag op zijn vrijheid van meningsuiting. Hij vond daarnaast dat hij niet beledigde en zelfs dat, wanneer wat hij deed als beledigend werd ervaren, dit geen reden kon zijn om hem of een ander met de dood te bedreigen. Daarin had hij gelijk.

Wilders ziet in het soort bedreiging al Westergaard onderging een gevaar voor de Nederlandse en de westerse samenleving. Ziet hij dat terecht ? Dat is misschien niet de relevante vraag. De juiste vraag is, meent hij dat oprecht? Zo ja, dan heeft hij het recht en de plicht als Kamerlid om zijn kiezers en andere Nederlanders voor dat gevaar te waarschuwen. Iets anders kun je niet doen als Kamerlid. Dan is zo ‘n waarschuwing geen groepsbelediging, ook al voelen de moslims als groep zich door zijn uitlatingen beledigd. Een uiting is alleen een belediging als zij opzettelijk wordt gedaan en met het oogmerk tot belediging. Het feit dat iemand zich door een uiting beledigd voelt is niet voldoende. Of de getroffene een individu is of een groep maakt daarbij in principe geen verschil.

Belediging is een opzetdelict. Dat wil zeggen het is afhankelijk van de intenties van de dader. Iemand kan pas vervolgd worden als hij opzettelijk kwetst. Onder opzettelijk moet verstaan worden dat de dader zich van het feit van de belediging bewust is en het gewild heeft. Ook wel dat hij zich van het feit bewust had kunnen zijn maar zich door een laakbare onverschilligheid niet op de hoogte heeft gesteld. Dat laatste heet voorwaardelijk opzet en is in de regel te zien als een handigheid om de moeilijke bewijslast te vermijden die een officier heeft als hij de intenties van een verdachte aan moet tonen.

Wij kennen in Nederland het voorwaardelijk opzet in het strafrecht sinds het arrest van de Hoornse taart. Daarbij werd iemand veroordeeld omdat van een vergiftigde taart werd gegeten – met dodelijk gevolg – door iemand anders dan degene aan wie het gebak was toegestuurd. Bij de Hoornse taart werd voorwaardelijk opzet gebruikt door de strafrechter om een leemte in de wet te dichten. Bewust het risico lopen dat iemand om het leven komt, terwijl je het op iemand anders gemunt hebt, stond niet als opzetdelict in de wet. De Hoge Raad vond niettemin dat het als opzet gestraft moest worden, iets wat de meeste mensen wel met hem eens zullen zijn geweest. Maar juridisch fraai is het niet, natuurlijk.

Als Wilders ergens bang voor had moeten zijn dan is het voor een veroordeling wegens voorwaardelijk opzet tot groepsbelediging. Het aanzetten tot haat was – met permissie – een weinig bewonderenswaardig verzinsel van de eerste strafkamer van het Amsterdamse gerechtshof[1].

Dat Wilders niet bedoeld had individuen, al dan niet in groepsverband, te kwetsen, maar uitsluitend om hun onethisch geloof aan de kaak te stellen, dat lijkt wel duidelijk. Maar de rechter zou kunnen menen dat ieder redelijk mens had moeten zien dat dit voor moslims als groep beledigend was.

De consequentie zou dan zijn dat Wilders om die reden van zijn negatieve uitspraken over de islam had moeten afzien. Dat hangt samen met de moeilijk te begrijpen gedachte die men vaker tegen komt, dat alle godsdiensten in ethisch en ander opzicht gelijkwaardig zijn. In de internationale verdragen en ook in onze grondwet genieten zij in de interpretatie van veel linkse liberalen een gelijke bescherming. Men zou menen dat alleen goede religies bescherming horen te genieten en dat de boosaardige religies met alle ter beschikbaar staande middelen bestreden zouden moeten worden. Maar dat denken waarschijnlijk vooral mensen die zelf religieus zijn. Wie dat niet is kan gemakkelijk zo weinig van religies weten dat hij ze allemaal op een grote hoop gooit. De Aztekengodsdienst met haar mensenoffers zo goed als het geloof van Jezus van Nazareth[2] en de islam, waarin meisjes van elf kunnen worden gedwongen te trouwen met mannen die hun opa hadden kunnen zijn.

Wilders heeft bij verschillende gelegenheden duidelijk en in het openbaar laten weten dat hij niet beoogt individuele moslims te beledigen en dat hij vindt dat zij zelf evenzeer slachtoffer zijn van hun abjecte religie als andersdenkenden in hun omgeving. Die andersdenkenden zijn dan bijvoorbeeld de Kopten die in Egypte door moslims werden aangevallen en vermoord.

Een moslima die onder haar geloof lijdt is bijvoorbeeld het jonge meisje dat gedwongen werd te trouwen met een oude man in het verhaal van de getuige Sultan uit het Wildersproces. Als zij bij hem weg vluchtte werd zij door haar vader steeds teruggestuurd omdat zijn geloof dat nu eenmaal voorschrijft. De getuige vertelt dat verhaal en ook hoe zij net als Wilders onder voortdurende doodsbedreiging staat vanwege haar kritiek op de islam.

Het is duidelijk dat de islam een godsdienst is die je niemand toe kunt wensen[3] en dat Wilders gelijk heeft wanneer hij zijn best doet dat geloof uit Nederland weg te houden. Verdragen en grondwetten die dat in de ogen van rechters en anderen verbieden horen te worden aangepast om dat mogelijk te maken. Daarvoor pleiten is op een ordentelijke manier gebruik maken van je recht op vrije meningsuiting. Dat de Volkskrant hier indertijd Fortuijn over aanviel en dat veel van onze notabele medeburgers Wilders om die reden een populist noemen is ondemocratisch. Wie een dergelijke discussie probeert te verbieden schendt zelf de grondwet.

Dat neemt allemaal niet weg dat belediging en ook groepsbelediging terecht strafbaar zijn gesteld. We moeten ons alleen rechters en officieren toewensen die weten wanneer er wel en niet vervolgd dient te worden.

---

1. Zie het lemma strafrecht op mijn site.
2. Ik laat in het midden of daarmee het verlichte joodse geloof van de profeet zelf of het christelijk geloof van Constantijn de Grote en diens opvolgers bedoeld wordt.
3. Behalve misschien als het minste kwaad, want we horen ons wel te realiseren dat wie in Arabië leefde voor Mohammed daar de islam introduceerde, nog slechter af was dan de tegenwoordige moslims.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp