Morgen komt de Veiligheidsraad in spoedzitting bijeen om te spreken over een gifgasaanval in Syrië. Wat valt er te bespreken?

Het vervelende is dat de hier boven staande vraag niet retorisch is. Want er valt wel degelijk iets te bespreken. Dat de stand van slachtoffers in Khan Sheikhoun de 500 gepasseerd is (100 doden/400 gewonden) staat wel vast. De VN noemden het de grootste gifgasaanval van de afgelopen vier jaar. Terecht hebben veel landen het al veroordeeld.

Maar wat de toedracht is is wel degelijk een punt van discussie, aangezien Rusland vandaag met een zeer plausibele verklaring kwam wat de oorzaak was van het vrijkomen van het gif. Volgens Rusland heeft de Syrische luchtmacht bij een aanval op Khan Sheikhoun een opslagplaats van chemische wapens geraakt, en is het spul toen vrijgekomen.

De vraag die moet worden beantwoord is, is dit een realistisch scenario? Ik vrees van wel, en het zou bovendien veel verklaren over de manier waarop zoveel slachtoffers vielen. Dat de rebellen chemische wapens gebruiken is al regelmatig bewezen, en wordt door specialisten niet betwijfeld. Of de Syrische regering dat tijdens deze burgeroorlog heeft gedaan staat onder diezelfde specialisten veel meer ter discussie. Dat heeft te maken met de manier waarop strijdgassen effectief zijn.

Chemische wapens zijn militair maar zelden effectief. Na de grote gasaanvallen in de Eerste Wereldoorlogen hebben militairen er daarna nog maar zelden gebruik van gemaakt, en nooit op grote schaal in grote militaire confrontaties. Gifgas is een terreurwapen. Terreurwapens zijn effectief tegen een opstandige bevolking, zoals onder andere Saddam Hoessein bewees in Irak. Maar je wint er geen veldslagen of zelfs maar belegeringen tegen een vastbesloten vijand mee. Bovendien weet iedereen wat de internationale reactie is op de inzet van dergelijke wapens: je komt er niet eenvoudig mee weg.

Het was daarom weinig verbazingwekkend dat Syrië een paar jaar terug snel meewerkte aan het opruimen van de voorraad aanwezige chemische wapens door het OPCW, de Organisatie voor het verbod op chemische wapens. In een reguliere burgeroorlog zoals nu wordt gevoerd zijn deze wapens voor het regeringsleger nutteloos. Dat betekent overigens niet dat ze niet opnieuw gemaakt zouden kunnen zijn. Chemisch is het eenvoudig aan te maken indien je over de juiste grondstoffen beschikt. En dat zijn vrij normale stoffen, een gemiddeld Nederlands huishouden heeft qua schoonmaakmiddelen al een aardig potentieel arsenaal in huis. Dat verklaart ook waarom het geenszins vreemd is dat de rebellen het inzetten; een club als IS heeft al meermalen bewezen terreur als haar belangrijkste wapen te beschouwen.

Om daar nog even op voort te bouwen: eveneens is bekend dat de rebellen hun arsenalen bij voorkeur onderbrengen in gebieden waar zich veel burgers, gewonden en zieken bevinden, in de hoop dat die eerder zullen worden gespaard bij luchtaanvallen. Uit Aleppo zijn daarvan veel voorbeelden bekend. Dat zou verklaren waarom er zoveel doden vielen bij deze aanval: als je zit op een chemische bom, zul je er als eerste de gevolgen van ervaren als hij ontploft. Hoe die ontploffing ontstond? Een luchtaanval zou het inderdaad kunnen verklaren.

Dat een rebellencommandant zegt dat er geen militaire opslagplaatsen in het getroffen gebied waren is ridicuul, want een betrouwbare bron is hij zeker niet. De rebellen hebben nu eenmaal belang bij het afschilderen van Assad en Rusland als moordzuchtige monsters. Dat zijn het overigens bij tijden zeker, dat is de kwestie niet. Maar de situatie waarin het Syrische regime verkeert is verre van wanhopig, in deze burgeroorlog heeft zij de overhand gekregen. En internationale verontwaardiging over het gebruik van strijdgassen kan zij missen als kiespijn. Logisch is de inzet van deze wapens daarom dus niet.

Dat de USA verontwaardigd is, is volstrekt logisch. Het schizofrene van de NOS-berichtgeving vandaag is dat zij eerst stelt dat de USA zeker weten wie de schuldige is (Assad) en even later in hetzelfde stukje zegt dat men een grondig onderzoek wil vanwege de onzekerheid over de ware toedracht:

Wat op de achtergrond meespeelt, is het kennelijke besluit van de regering-Trump het voortbestaan van het Assad-regime niet te zullen betwisten, maar aan te sturen op een zo snel mogelijke beëindiging van deze burgeroorlog. Maar vanzelfsprekend zal zij proberen Assad cs aan een zo strak mogelijk touwtje te hebben, waarvoor zij hier de gelegenheid krijgt.