Wat er mis is met de straftoemeting zowel als de uitvoering kwam deze week in één klap boven. Een exemplarisch geval in de Limburgse gevangenis Everoord demonstreerde alles wat fout is en gaat in één enkele zaak. Er is een grote noodzaak tot  juridische hervormingen

Op Twitter kon ik er nog wel grapjes over maken; dat het niet vreemd is om als je in de gevangenis zit jezelf te bewapenen, want daar zitten immers de meest levensgevaarlijke mensen. Cynische grapjes zijn een onvermijdelijk bijproduct van het zien van berichten als dit. Op het eerste gezicht voor mij althans, tot ik me iets verder in de zaak verdiepte.

Een gevangene die tot 15 jaar cel is veroordeeld wegens een in samenzwering gepleegde roofmoord bleek in zijn cel een vuurwapen en munitie te bewaren. Gisteravond werd hierover bij RTL Late ook nog gemeld dat hij een Kalasjnikov in zijn auto had liggen. Men ontdekte het wapen na doorzoeking van zijn cel nadat hij daar was gearresteerd op verdenking van het plegen van drie gewapende overvallen.

Everoord is een open inrichting, en in zekere zin daarom de perfecte dekmantel om als basis te gebruiken voor misdaden, moet de dader hebben gedacht. Het is een klassiek thema dat vroeger in detectives wel werd gebruikt, maar dat was voor er open inrichtingen als dit Nederlandse verblijf bestonden. Het heeft zijn eigen logica.

Waar ik met mijn verstand niet goed bij kan, is de manier waarop in Nederland wordt omgesprongen met een veroordeling tot 15 jaar cel. Dat je na goed gedrag iemand op tweederde van zijn straf los laat is tot daar aan toe, als er geen vervolg komt van hetzelfde laken. In de praktijk betekent dit kennelijk echter dat de staf maar half uitgezeten wordt. Daarmee lijkt het me dat je pedofielen en verkrachters hiervan principieel zou moeten uitsluiten, tenzij ze zich vrijwillig laten castreren, maar mogelijk ben ik te praktisch.

Maar ik garandeer u dat het nog heel moeilijk wordt deze man in ieder geval die resterende zes jaar te laten uitzitten, zonder verder groot gedoe. En daarmee is het failliet van het huidige systeem genoegzaam aangetoond, omdat we zien dat de rechterlijke macht via een omweg de straffen in het Wetboek van Strafrecht eigenhandig heeft teruggebracht tot tweederde van de formeel vermelde straftoemeting. Dat dat in gaat tegen de principes van de de democratische rechtsstaat schijnt niemand tot op heden hebben willen beseffen.

Om te beginnen zouden we misschien moeten beginnen met resocialiseren van gevangenen (want dat is de diepere gedachte achter deze waanzin) in die laatste derde periode van de straf. In hun eigen tijd dus. Speciaal bij langgestraften is er alle aanleiding eens te bezien hoe de terugkeer van zo iemand in de maatschappij verloopt. Bij deze Issam T. zien we dat hij nog vóór hij definitief terug mag, al vervalt in de fouten waarvan je hoopte dat hij ze vermijden zou. Die kwijtschelding van eenderde van de straf werd vroeger (in ieder geval in de Angelsaksische wereld) betiteld als ‘vrij op erewoord’, free on parole. Met als connotatie dat wie zich in die laatste periode niet netjes gedroeg, zonder verdere vorm van proces in ieder geval het nog openstaande deel moest uitzitten. Daar moeten we maar naar terug.

De zaak Issam T. is niet eens speciaal opmerkelijk behalve de manier waarop alles samenvalt. Het gebrek aan achterdocht bij de ‘toeziende instanties’ is eveneens opmerkelijk. Vroeg werkelijk niemand zich af hoe deze man na 9 jaar detentie aan de middelen kwam om een auto aan te schaffen om zich tijdens zijn verlof wat gemakkelijker te kunnen bewegen? Het is werkelijk van de zotte, en als deze zaak niet tot een principiële discussie leidt binnen de rechterlijke macht over de aanpak van gevallen als deze – inclusief bindende regels voor hoe rechters hiermee om dienen te gaan – zal een toekomstige minister van V&J de ballen moeten tonen de rechterlijke macht stevig in haar vrijheden te beperken. Al te goed is buurmans gek.