Dat de gemeenten wantrouwen rijksoverheid koesteren over de belofte € 800 uit te keren aan lage inkomens – een bedrag dat de gemeenten moeten voorschieten – zou niemand mogen verbazen. De rijksoverheid heeft het er naar gemaakt.

Het falen van de Nederlandse overheid zelfs haar meest basale taken te vervullen, geeft alle aanleiding tot wantrouwen, en de manier waarop de kabinetten Rutte er een gewoonte van maakten taken te decentraliseren zonder daar voldoende geld bij te geven heeft gemeenten achterdochtig gemaakt over het voorschieten van geld aan die centrale overheid.

Vorige week werd al bericht dat het tot nog toe beloofde geld onvoldoende was om iedereen die er recht op heeft de beloofde €800 uit te keren.

De pot geld die gemeenten krijgen van het Rijk om armere gezinnen 800 euro energietoeslag te geven, is ‘bij lange na niet voldoende’ om iedereen die er recht op heeft dat bedrag te geven. Dat zegt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
In sommige gemeenten trappen ze daarom op de rem, blijkt uit een rondgang van Nieuwsuur. Enkele gemeenten geven een kleiner bedrag aan de armste huishoudens, bijvoorbeeld 200 euro. Of ze geven wel die 800 euro, maar aan een veel kleinere groep dan aanvankelijk bedacht. Deze gemeenten zijn bang dat de gemeentekas er bij in zal schieten doordat het Rijk te weinig geld overmaakt voor deze regeling.

Dat de rijksoverheid daarom nu met een formele garantie komt, dat àl het voorgeschoten geld volledig door de rijksoverheid zal worden vergoed, is een zowel gênante als noodzakelijke stap. Dat chaos dergelijk terecht wantrouwen op de voet volgt, is een les die de centrale overheid zich zal moeten aantrekken.

Minister Schouten voor Armoedebeleid kwam in het Kamerdebat over de stijgende energieprijzen met een toezegging. “Als blijkt dat gemeenten meer nodig hebben, dan geven wij de garantie dat gemeenten dat ook gecompenseerd krijgen.”
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) zei dat zonder deze garantie sommige gemeenten huiverig zijn 800 euro uit te keren, omdat zij vrezen dat ze het dan uit eigen zak moeten betalen. Uit een rondgang van Nieuwsuur bleek dat enkele gemeenten een kleiner bedrag geven, bijvoorbeeld 200 euro. Of ze geven het bedrag aan een veel kleinere groep dan bedoeld is.
Andere gemeenten geven soms juist meer, zoals de gemeente Den Haag, die 900 euro uitkeert. Gemeenten zijn vrij om eigen beleid te voeren, maar het kabinet zegt te streven naar een duidelijke richtlijn met voldoende compensatie voor de lagere inkomens.

De achterdocht van de gemeenten werd nog gevoed door de erkenning van Rutte4 dat men nauwelijks weet wie men wat belooft, en welk prijskaartje daar aan hangt:

De eerdere wens uit de Kamer om ook mensen tot 130 procent van het sociaal minimum te compenseren blijkt politiek niet haalbaar. Het kabinet vindt het geen goed idee omdat dat te veel afwijkt van het minimabeleid van de meeste gemeenten. Regeringspartijen D66 en ChristenUnie leggen zich daarbij neer.
Het kabinet heeft verder toegezegd te gaan kijken of het haalbaar is om de belastvrije kilometervergoeding volgend jaar al te verhogen naar ongeveer 23 cent per kilometer. Dat is een wens van de VVD die lijkt te kunnen rekenen op een Kamermeerderheid.

Als men een landelijk coherent minimabeleid wil voeren, dan is het minste dat men weet wie men op welk moment wat geeft. Het ontbreken daarvan is niet alleen een brevet van onvermogen, maar bovendien kenmerkend voor een situatie waarin gemeenten achterdochtig zullen worden omdat zij dreigen als melkkoe te worden benut.