Hoe binnen onze overheden wordt gedacht en geredeneerd kun je vaak slechts indirect afleiden, al zijn er wel degelijk momenten dat man en paard worden genoemd.

In de Groene Amsterdammer stond op 8/4/10 een goed geschreven stuk over de reorganisatie in de ontwikkelingshulp. In een halve bladzijde vertelt Yasha Lange daar wat er aan de hand is: een nieuw systeem van financiering, waarvoor alleen nog NGO’s in aanmerking komen die samenwerken met andere en bovendien ook nog alleen voor zover ze met zijn allen de subsidie gezamenlijk aanvragen bij de overheid.

Alle ongecoördineerde aanvragen worden sindsdien geweigerd. De grootste in dit soort ‘allianties’ wordt verantwoordelijk voor de aanvraag van de andere leden. Een alliantie, een verbond dus tussen ngo’s, wordt alleen erkend als het bondje voor tenminste vijf jaar is aangegaan.

Het resultaat, zegt Lange, is dat de ambtenaren van de afdeling Ontwikkelingshulp van BuZa nog maar een keer in de vijf jaar hoeven te beslissen en dat veel van het werk hen uit handen wordt genomen door de apparaten van Oxfam etc. die de kleinere broeders controleren omdat ze door BuZa verantwoordelijk worden gehouden.

Voor de organisaties zelf is het een ramp, want een substantieel deel van hun managementtijd gaat nu zoek aan administratief overleg en onderhandelingen over het verdelen van ontwikkelingsregio’s en functies.

Ik vermeld dit, omdat het typerend lijkt voor de manier waarop modern governance is georganiseerd in de ambtelijke wereld van Den Haag.

Een paar jaar geleden was ik bij het afscheid van een ambtenaar uit de wereld van de zorg, een afscheid dat plaats vond met een groot symposium. Een van de sprekers was een hoogleraar in zijn vak en lid van de raad waar de ambtenaar aan verbonden was geweest. Hij merkte op dat gebleken was uit een enquête, die kort daarvoor was gepubliceerd, dat het publiek in Nederland heel tevreden was over de kwaliteit van de zelf ontvangen zorg. Veel minder gelukkig was men met de organisatie die erachter stak, met de ‘governance’ dus. Hij zag daar om voor mij onbegrijpelijke redenen een tegenstelling in. Het merkwaardige, vond hij, was dat dit tien jaar eerder al precies zo was en dat, terwijl er in de tussentijd toch heel veel veranderd was in de organisatie van de zorg.

Die laatste opmerking is op zich zelf natuurlijk juist. Al sinds het plan Simons uit 1990, nu acht en twintig jaar geleden, is het niet meer rustig geworden in de zorg. Maar om daar nu de conclusie uit te trekken dat het publiek het mis heeft met haar onvrede over de organisatie, die redenering leek me niet erg concludent. De spreker meende dat het de pers was die het publiek opstookte en het leek hem verstandig dat men zich daar niet te veel van aan zou trekken.

Het punt dat hij wilde maken is duidelijk. In Den Haag bemoeit men zich met Den Haag en niet met de rest van de wereld, ook niet met Nederland. Hoe en waarom het publiek op de veranderingen in de zorg heeft gereageerd als het doet, dat weet men in Haagse kringen niet en wil men ook niet weten. Het zal wel de schuld van de pers zijn. Een duidelijk idee hoe de kosten in de hand kunnen worden gehouden die niet alleen absoluut maar ook relatief nog steeds aan het stijgen zijn, is er in Den Haag niet. Of als het er is dan wordt het ons niet verteld. Misschien meent men dat het publiek en Rutte de voorkeur zullen geven aan bezuinigingen op defensie en de politie en dat men daarom voorlopig nog wel goed zit.

En dat is onzin natuurlijk. Het is niet alleen een probleem voor dit jaar, het probleem zal blijven groeien. Er is geen natuurlijke grens aan de vraag naar het soort diensten die het zorgstelsel in Nederland aanbiedt. Hapsnap iets uit het pakket halen of de wachtlijsten laten groeien zijn geen goede middelen om de vraag in te dammen. Dat is intussen wel bewezen Men zal vroeg of laat het aanbod van zorg dat op dezelfde manier voor iedereen te verkrijgen is moeten beperken tot zorg voor levensbedreigende aandoeningen en tot de behandeling van onduldbaar leiden. Voor het overige zal het geld besteed moeten worden aan preventieve zorg en zullen de mensen zelf maar moeten betalen wat ze uit de zorg nodig hebben.

Het is niet leuk maar het kan niet anders en over dit alles hoorde ik op het symposium niets. Er valt ook niets over te horen in de campagnes van de politieke partijen voor de verkiezingen in maart volgend jaar. De hele Nederlandse overheid leidt aan een gebrek aan een efficiënte, aan de tijd aangepaste, governance. Dat is het probleem waar de verkiezingen over zouden horen te gaan, maar geen van de partijen heeft het tot dusver in haar programma opgenomen.

Oud-burgemeester Cohen, die korte tijd partijleider was van de PvdA, vertelde in Buitenhof ooit met trots dat zijn partij meer geld uittrok voor – ik ben vergeten wat. Maar geld uitgeven als bewijs dat je het goed voor hebt met de noden van de mensen is politiek van de vorige eeuw. Partijen zijn er om het roer om te gooien wanneer zich problemen voordoen die met de oude organisatie niet zijn op te lossen. Zoiets doet een overheid niet uit zich zelf en daarvoor hebben we de politiek. Maar de traditionele partijen laten het afweten en dat verklaart het succes van ‘tegenpartijen” als die van Wilders en eerder die van Pim Fortuijn.

De onvrede waar Wilders aan appelleert zal niet verdwijnen doordat politici van andere partijen hem boycotten, integendeel. Het is niet Wilders waar we vanaf moeten, want de kans is te groot dat we er dan iets anders voor in de plaats krijgen dat ons nog minder zal bevallen. We moeten af van politici als Cohen, die menen dat met pappen en nathouden te regeren valt en dat de problemen zich dan zelf wel zullen oplossen. Zijn opvolger in Amsterdam deed het wat dat betreft beter, maar één zwaluw maakt geen lente.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp