De functie van een juridisch proces, of dat nu civiel, fiscaal, straf- of bestuursrechtelijk is, is om de feiten die aanleiding tot het proces geven te ordenen. Pas dan kan het recht er op een overtuigende manier op worden toegepast.

Wanneer de advocaten en het OM hun werk slecht doen dan blijven de feiten chaotisch en moet de rechter zelf orde scheppen voor hij uitspraak kan doen. Doet iedereen zijn werk goed, dan is het juridische deel van het vonnis of arrest meestal een fluitje van een cent. Als zich moeilijke juridische vraagstukken voordoen in een procedure is dat vaak een teken dat er niet zulke competente juristen aan het werk geweest zijn.

Dat houdt wel in dat feiten altijd geordend worden op een manier die de juristen die zich daar mee bezig houden goed uitkomt. Wie de feiten in werkelijkheid en aan den lijve heeft meegemaakt en dan achteraf het arrest van de Hoge Raad leest waarin alle instanties nog eens worden samengevat, die kan wel eens verbaasd[1] zijn, ook als hij zelf de cliënt was in de zaak.

Dat een slimme advocaat graag – en soms ongemerkt – de feiten zo ordent dat hij daarmee zijn kans op succes[2] vergroot is evident. Kennis van het recht en van de werkwijze van rechters komt er aan te pas om dit deel van het advocaten vak succesvol te verrichten, maar lang niet iedereen heeft door hoe en wanneer dat gebeurt. Er is eens een enquête gehouden onder rechters, ik meen in het arrondissement Alkmaar, dat toen nog bestond, waarbij men het nut van pleidooien aan de orde stelde. Veel rechters bleken van mening dat die net zo goed achterwege konden blijven.

Ze bleken zich er helemaal niet van bewust te zijn dat de manier waarop de advocaten naar de feiten keken ook hun blik op de zaak beïnvloedt.

Rechters hebben, vooral als ze alleen – en dus zonder collega’s – “zitten” de neiging om het aantal oplossingen te beperken dat ze voor zaken in voorraad hebben, die hun worden voorgelegd. Dat zijn er dan bijvoorbeeld zes of zeven, die allemaal hun eigen bijpassende feiten vragen. Een ervaren advocaat kent zijn kantonrechter en plooit de feiten op een manier die ze geschikt maakt voor de ene oplossing uit de zeven, die hem goed uitkomt. Een rechter die dat niet door heeft stelt niet de geschikte vragen om de manipulatie te voorkomen en laat zich als een instrument bedienen.

Wie denkt dat de feiten voor zich spreken en een goed wetboek voldoende zou moeten zijn, die komt in de juridische wereld bedrogen uit.

Advocaten zijn duur en dat komt onder meer omdat meer dan zestig procent van de omzet van de grote kantoren wegloopt aan kosten. Vooral het procederen kost krankzinnig veel, omdat er zoveel tijd in wordt verspild en de risico’s zo hoog zijn. Een verstandige en zuinige cliënt schakelt zijn advocaat al in op het tijdstip dat de feiten plaats vinden, die later tot een procedure zouden kunnen leiden. Wie ver uit de buurt blijft van juridisch dubieuze rechtshandelingen doet het in het algemeen goed[3] en vermijdt onnodige procedures.

Je zou je dus af kunnen vragen, hebben we die advocaten wel nodig? Kan een goede bedrijfsjurist ons niet veel goedkoper helpen als we er toch alleen voor zorgen uit de buurt te blijven van juridisch riskante transacties?

In de eerste plaats heb je dat zelf niet altijd in de hand. Voor ruzie is maar een partij nodig en dat kan dus best de ander zijn die jou ten onrechte in een procedure betrekt. Ook zulke processen kun je verliezen. Processen kunnen ook het gevolg zijn van ongelukken of van een risicoaansprakelijkheid waar je niets aan doen kunt. Maar belangrijker is dat wat recht is in laatste instantie altijd door een rechter wordt bepaald en een rechter doet dat nu eenmaal in een uitspraak aan het einde van een procedure. Alleen wie ervaring heeft met rechters en procedures kan met een redelijke mate van waarschijnlijkheid voorspellen wat in een gegeven geval recht zal zijn. Vandaar dat als het er op aan komt statistisch de advocaat de beste keuze is als adviseur is in juridische zaken[4].

---

1. Ik zat op de lagere school in de klas bij de zoon van een vriend van Sjaak Bongers, de man die kantharos van Stevensweert had gevonden en verkocht aan iemand die in het arrest helemaal niet voorkomt. Ik kende het verhaal lang voor het arrest gewezen werd en het was werkelijk onherkenbaar.. Kennelijk vonden de advocaten van partijen het werkelijke verhaal te ingewikkeld en hebben ze het voor de procedure in onderling overleg vereenvoudigd.
2. Lang niet altijd is het doelbewuste manipulatie waardoor de feiten uit het arrest afwijken van de werkelijkheid. Soms is het eerder luiheid van de advocaat, die zijn cliënt onvoldoende ondervraagt of heeft de ene kantoorgenoot de intake gedaan en voert de andere de procedure. Het is ook niet altijd de gewoonte in de advocatuur om de geproduceerde stukken zo te formuleren dat de cliënt er een zinnige inbreng bij kan hebben.
3.  Zie bijvoorbeeld de overhaaste verkoop door Groenink van de Amerikaanse dochterbank van ABN Amro Lasalle. Een verstandige advocaat had hem dat nooit aangeraden, omdat het hoe dan ook “too close to the wind was” in een zo belangrijke zaak
4. Dat neemt natuurlijk niet weg dat je beter een goede bedrijfsjurist kunt hebben dan een slechte advocaat. En van die laatste soort zijn er inderdaad best veel. Meer in elk geval dan de Orde van Advocaten zou horen toe te staan.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp