De filosofische basis onder de politie lijkt verrot. Zowel de prioriteiten als uitgangspunten van de handhaving waarmee we ooit opgroeiden lijken te zijn verlaten. Dat is een ernstiger probleem dan men zich lijkt te willen realiseren, maar de signalen zijn onmiskenbaar.

Om maar met de deur in huis te vallen: een heel belangrijk probleem is dat de politie er niet langer lijkt te willen zijn om de burger van dienst te zijn, maar om die te onderdrukken. Zie de overdreven aandacht voor verkeersdelicten als voorbeeld bij uitnemendheid. Nu zal ik direct toegeven dat onderdrukken een groot woord is, maar als puntje bij paaltje komt is dat de essentie.

Het begrip handhaving – een klassieke kerntaak – lijkt ook van betekenis te zijn veranderd: van orde naar handhaving van de politie zèlf. Hiervan twee voorbeelden die beiden deze tendens illustreren.

De corruptie onder allochtone leden van de handhavende macht is vier keer hoger dan onder de werknemers van autochtone afkomst. Dat dit heeft kunnen ontstaan is op zich al verbijsterend, en illustreert vooral een ongezonde fixatie op maatschappelijke acceptatie. Het tegendeel lijkt echter te gebeuren: de politie accepteert binnen de eigen rangen klaarblijkelijk meer en meer gedrag dat juist bestreden dient te worden in dat van nieuwkomers binnen onze maatschappij. Dit creëert een glijdende schaal die niet geaccepteerd kan worden wil de politie iets van gezag over houden. Als er één organisatie binnen welke volledige aanpassing aan de heersende cultuur is vereist zou dat de politie moeten zijn. Nu men dat nalaat – en daarop nog trots is ook – zie je juist het omgekeerde plaatsvinden: de maatschappelijke nieuwkomers, die vertroeteld om hun afkomst deel worden gemaakt van de handhavende macht, hebben hun eigen normen en waarden gehandhaafd. Men kijkt er naar en haalt ongelukkig de schouders op. Terwijl het een voorbeeld van eigen falen van de korpsleiding is; deels te wijten aan een ongezonde prioriteit voor de opbouw van de diversiteit binnen het korps waarbij de vereiste filosofische kern werd genegeerd als die in de weg kwam.

Bovenstaand plaatje geeft een rangorde in prioriteiten weer. Het is een basis die voor vrijwel iedere organisatie geldt, maar hoe diep de rotting bij de Nederlandse politie (en de Duitse, trouwens) is gevorderd ziet u aan het feit dat de filosofische basis de kern van alles vormen moet. Dat het daaraan mankeert is een fiasco van epische proporties, en de korpsleiding zo ernstig aan te rekenen dat volledige vervanging eigenlijk het meest verstandig lijkt.

Het tweede voorbeeld dat ik aan wil halen is de manier waarop de politie een persfotograaf van NRC arresteerde om zijn plaatjes te pakken te kunnen krijgen voor een tamelijk mineure zaak. Het feit alleen al dat politiemensen zich daartoe gerechtigd voelden impliceert een volledig ontbreken van gevoel voor verhoudingen, dat de betrokken officier van justitie dat in eerste aanleg ondersteunde is een grof schandaal. Weliswaar heeft het College van procureurs-generaal zich geëxcuseerd, maar opnieuw gaat het hier om een mentaliteitskwestie die schokkend in haar veranderde perspectief op het maatschappelijke functioneren is.

Het Openbaar Ministerie heeft excuses aangeboden voor de aanhouding van een fotograaf van de NRC, en de zaak tegen hem geseponeerd. Het College van procureurs-generaal heeft ook laten weten dat de kopieën die de politie heeft gemaakt van de in beslag genomen foto’s zijn vernietigd.

De fotograaf werd zondag op aanwijzing van een officier van justitie opgepakt nadat hij had geweigerd foto’s af te staan …

Wat is de cruciale kwestie hier? Dat men bij de politie kennelijk vindt dat niemand haar mag belemmeren in wat zij op dat moment als prioriteit heeft gesteld. Ook hier zien we een duidelijk voorbeeld van een politiemacht die haar kennis van wat kan en moet niet op orde heeft. Alles bijeen zijn dit beiden duidelijke voorbeelden van een filosofische stuurloosheid waaraan de politie lijdt. Het zijn ook kenmerken van een organisatie die haar greep op haar eigen werkelijkheid verloren heeft. Dat moet veranderen.