Facebook zit in het nauw. Steeds vaker wordt door regeringen gewezen op de macht die van de site uit gaat door de contacten die mensen er met elkaar leggen. Het eens zo vrij westen blijkt plotsklaps niet veel vrijer dan het voorheen zo repressief geachte communistisch China.

Facebook is naast een social medium ook een groot commercieel bedrijf. Het was in dat element van Facebook waar de eerste scheurtjes in een vriendelijk gezicht verschenen. In China had men – sneller dan in het ‘vrije westen’ – al snel door welk een mogelijkheden een site als FB biedt aan hen die vlot en zonder restricties willen communiceren. China is nog steeds een uiterst repressieve autocratie, en al is het niet langer een communistische eenpartijstaat, veel scheelt het niet. Analisten maken zich niet voor niets al sinds lange tijd zorgen wat gebeuren kan als het Chinese economische wonder krakend tot stilstand komt, en de regering in Peking te maken krijgt met economische onrust. De geschiedenis leert dat politieke onrust dan zeer nabij is.

China begon te onderhandelen met FB, en sloot de site uiteindelijk af van toegang tot het Chinese internet, onder gelijktijdige lancering van een Chinese variant, die beter werd gecontroleerd. Het is het commerciële schrikbeeld van de Amerikaanse internetgigant, maar evenzeer werd er mee bewezen dat het bedrijf kwetsbaar is voor overheidsdruk. Vorig jaar werd duidelijk dat ook vanuit de EU druk wordt uitgeoefend op FB, met name Angela Merkel speelt daarin een rol. De commerciële kwetsbaarheid wordt nu het breekijzer waarmee FB wordt verplicht haar gebruikers te disciplineren.

Een typisch geval van een boodschapper die wordt geslachtofferd vanwege de boodschap die zij meedraagt. Want ongecontroleerde communicatie is eng. Borreltafels zijn geen probleem, mits de drank maar rijkelijk vloeit en diegenen die aanzaten de volgende dag met een rood hoofd kunnen ontkennen dat wat gezegd werd ook daadwerkelijk gemeend was.

Het nadeel van een site als FB is dat die teksten er de volgende dag nog staan. Voor velen zichtbaar, als in steen gebeiteld. En wat mensen niet langer ontkennen kunnen, moet worden verdedigd. Zo werken social media wel degelijk een zekere radicalisering in de hand. een borreltafel is als sociaal fenomeen een geaccepteerde uitlaatklep, FB is dat veel minder, en onze overheden hebben te weinig benul het zich in die richting te laten ontwikkelen.

Sinds de EU heeft gedreigd met draconische boetes en andere maatregelen is duidelijk dat de gouden tijd van onbeperkte vrijheid van meningsuiting bijna voorbij is. Niet omdat het niet meer kan, maar omdat de moderne overheden wat daar wordt besproken niet meer aan kan. Dat dat alles te maken heeft met een te ver van de realiteit van de bevolking afgedwaalde overheidsideologie weigert men nu eenmaal te erkennen, als is het de wortel van het hele probleem.

Gisteravond zagen we bij Nieuwsuur een item over FB, en wat men gaat doen om aan de eisen van de overheden tegemoet te komen. Directe controle door mensen, en later kunstmatige intelligentie die dat automatisch moet oplossen. Het kan nog even duren, aldus Zuckerberg, maar FB doet haar best.

Misschien was het onvermijdelijk, maar tegelijk is het doodeng. Want door FB uitingen te laten conformeren aan wat ‘algemeen’ als toelaatbaar wordt geacht, is er een subtiele manier van censureren in gang gezet. Op het oog is het een vorm van uitgebreide zelfcensuur, maar op de achtergrond is de hand van de overheid, cq de EU, waarneembaar.

Wie de naïviteit heeft te denken dat je het zo allemaal wel onder controle houdt, heeft van de geschiedenis weinig weet. Wel is het een pijnlijk signaal van de paniek en onmacht van de elites, waarvan zij zichzelf bewust beginnen te worden. Paniek uit zich nu eenmaal in het opleggen van strenge straffen in de hoop een onvermijdelijkheid te kunnen onderdrukken. Dat geeft altijd eng grote explosies. Orwell zou van zijn grote gelijk genieten als hij nog leefde.