Gisteravond zagen we dan toch ineens een koerswijziging in de PvdA-campagne. En daarmee wordt het een politiek steeds vreemder gevecht dat de PvdA aan lijkt te willen gaan.

Eigenlijk had ik me voorgenomen het niet nog al te veel over de PvdA te hebben. Die partij is op weg naar de kliko, en daarmee basta. Maar de manier waarop lijsttrekker Asscher nu een koerswijziging inzet is op zijn minst opmerkelijk, omdat hij nu vooral bevestigt wat zijn concurrenten op links hem al eerder hebben willen aanwrijven: zijn medeverantwoordelijkheid vaoor het beleid van de afgelopen jaren.

Asscher valt nu het CDA aan. Mede op hun dramatische vertoning in Rutte1. Daar valt best wat op aan te merken, ook vanuit PvdA-optiek. Maar als je vervolgens vier jaar lang als vervanger van datzelfde CDA in een kabinet met enkel de VVD regeert, doet het wat vreemd aan, om het eufemistisch uit te drukken. En als vicepremier heeft Asscher al helemaal geen recht van spreken.

Gaat de PvdA nu plotseling het kabinetsbeleid van henzelf verdedigen? Dat lijkt een slag in het gezicht van de mensen die nu zeggen de partij nog te steunen, met de smoes dat het beter wordt dan het de afgelopen vier jaar was. Totaal onrealistisch, zo mogelijk nog zotter dan het voortdurende schermen met een ‘links’ kabinet, dat met de beste wil van de wereld nooit meer dan een zetel of 60, 65 op de been kon brengen. En, dat de zekerheid van een linkse coalitie gegarandeerd duizenden gillend naar andere partijen zou jagen laten we dan nog maar even buiten beschouwing.

Is er voor Asscher iets te halen in het politieke midden? Dan zou je normaal als eerste wijzen naar D66, maar die partij is heden groter dan de PvdA – al moet je eerlijkheidshalve toegeven dat bijna elke majeure partij in Nederland thans groter is dan de PvdA. Maar Pechtold heeft niet net vier jaar regeren met de VVD achter de rug. SP? Maar die lopen al langzaam leeg, en Roemer moet wanhopige achterhoedegevechten leveren om niet helemaal terug te zinken in politiek niemandsland. Wat daarvandaan te halen zou zijn komt langzamerhand toch al wel. GroenLinks? Daar zit een groot probleem. Niet alleen omdat je geen fletser lijsttrekker kan verzinnen dan Asscher, en GL met Klaver de publiekslieveling van het progressieve onbenul in huis heeft. Maar meer nog omdat je ter bestrijding van GL zo mogelijk nog feitenvrijer moet gaan roepen dan de Jessias doet. Van een jochie accepteert de pers dat nog wel, maar een jochie dat vier jaar vicepremier was wordt geacht beter te weten. De PvdD? Het is een klassieke parkeerpartij voor teleurgestelde PvdA-stemmers, maar die hebben alle reden voor hun teleurstelling, en terughalen gaat dit jaar niet meer lukken, wat Nieuwsuur ook nog voor pogingen gaat doen.

Zo bezien is het niet al te vreemd dat de PvdA nu in dolle paniek op het CDA los gaat. Objectief gezien is de ChristenUnie overigens een logischer doelwit dan het CDA, maar die beschouwt men klaarblijkelijk als een te klein doelwit, niet beseffend dat de CU nog maar half zo klein is als de PvdA. Maar de grote vraag blijft, waarom doet de PvdA dat nu pas? Het antwoord is – getuige het aftelversje hierboven – eenvoudig: andere kansen op verbetering zijn er niet. Met minder dan twee weken te gaan is elk zeteltje dat ergens kan worden losgeweekt er één. Daarbij heeft men in het achterhoofd dat de huidige stand in de peilingen de rock bottom is voor de PvdA. Tenminste, dat was altijd de gedachte. Het gezwalk van Asscher echter zou nog wel eens een aanmoediging voor de laatste getrouwen kunnen blijken hun heil liever elders te zoeken. Op dit moment heeft het CDA een opmerkelijk eerlijk verhaal, ook al mankeert daar behoorlijk wat aan:

Het CDA heeft vier jaar lang onafhankelijke oppositie gevoerd, zei Buma in de talkshow. „We hebben gesteund wat we goed vonden en niet wat we niet goed vonden.” Hij noemde het een „brevet van onvermogen” dat VVD en PvdA in hun huidige verkiezingsprogramma’s „zitten te herstellen wat ze in die vier jaar kapot hebben gemaakt.”

Het is wat stiekem ook de VVD zenuwachtig maakt. Als Rutte niet langer in staat zou zijn de aandacht van het electoraat tot het laatste moment op de ‘tweestrijd’ met de PVV te houden, zou Buma onverwachts de lachende derde kunnen blijken.

Een middenkabinet met een sterker wordend CDA is niet wat de VVD hoog op haar verlanglijstje heeft. Maar nu al naar het midden zwenken is voor de VVD electoraal gevaarlijk. Als het CDA inderdaad aan een plotselinge opmars zou beginnen hebben we interessante tijden in het vooruitzicht. De leugenpremier staat tegenover Buma moreel zwak. Een dergelijke ineenstorting is eerder gebeurd. Met een relatief groot zwevend electoraat tot op het laatste moment is een leugenaar als voorman een groot risico. De aanvallen van de PvdA op het CDA kunnen als een boemerang werken die ook Rutte meesleept in de ondergang van dit kabinet waarvan zo’n diepe afkeer bestaat.