De extreemlinkse eenvormigheid van het Nederlandse medialandschap kent weinig uitzonderingen, nu zelfs weekblad Elsevier het rechts-liberale vaandel heeft gestreken.

Op de media wordt menigmaal gemopperd in deze kolommen. Te midden van de vele gelijkgeschakelde krantjes, omroepen en nieuwswebsites voerde slechts het ‘rechtse’ weekblad Elsevier fier het liberale vaandel. Van oudsher vertegenwoordigde de liberale dame de top van de journalistieke pikorde, slechts naar de kroon gestoken door het inmiddels in het linkse moeras verdwaalde NRC, Het Financieele Dagblad  en de internationale journalistieke grootheden als de Financial Times, de Wall Street Journal en The Economist.

Als de internetrevolutie ergens een tsunami van verwoesting heeft veroorzaakt is het wel in de gedrukte pers. Dode-bomen-media gingen ten onder in een golf van fusies, daartoe gedwongen door teruglopende abonneeaantallen en advertentieopbrengsten, en zochten noodgedwongen een nieuw business model. Met websites (met pay walls), social media, elektronische nieuwsbrieven en (YouTube-)filmjes. Op enkele na zijn de mediamerken inmiddels in handen van twee grote, door de overheid gesubsidieerde Belgische mediabedrijven, De Pers Groep (DPG Media) en Mediahuis.

Ooit was de wereld van de gedrukte media overzichtelijk. Er waren kranten voor het dagelijkse nieuws en er waren opiniebladen voor achtergrond, analyse en opinie. In progressieve kringen las men Vrij Nederland of HP/De Tijd, in het zakenleven Quote, in conservatieve gezinnen Elsevier en onder linkse intellectuelen was De Groene Amsterdammer het lijfblad. Kranten namen gaandeweg de rol van opiniebladen over met lange interviews, uitgebreide reconstructies en lijvige essays.

Anno nu zijn de vroeger gezaghebbende en spraakmakende opiniebladen in zwaar weer gekomen, in abonneeaantallen, bereik en verschijningsfrequentie.

Is er niet één dappere enclave die moedig weerstand biedt aan de veranderde tijd en zou dat Elsevier kunnen zijn? Helaas niet. Bij intensieve lezing bleek het blad mij weinig toegevoegde waarde te bieden bovenop het rijkgeschakeerde opiniepalet die de social media (met Twitter als meest inspirerende schilder) de kritische nieuwsconsument hebben te bieden. Oók in achtergrond, interviews en beschouwingen.

Vroeger ging je in het weekeinde er voor zitten met Elsevier, en dan ging-ie tot maandag of dinsdag mee, of lekker mee op vakantie, of in de trein. Nu lukt me dat niet meer. De diepgang, de kennis, de verhalen, de kwaliteit, het was behoorlijk aan erosie onderhevig de afgelopen vijftien jaar. Zouden ze zelf niet door hebben dat de artikelen tegenwoordig vooral zullen aanslaan bij de leden van OmroepMax of 50Plus? Terwijl in het verleden Elsevier gretig werd gelezen door de studerende jeugd, mede dankzij een speciale korting op de prijs voor studenten.

Mijn eigen dienstverband bij de redactie economie (2001-2003) was een buitengewoon plezierige tijd. Voor een journalist is het een genot om op het hoogste niveau in de Lage Landen actief te zijn. Er heerste een vrij strak Angelsaksisch regime, te meer omdat het weekblad formeel onderdeel was van Reed Business Information (nu: RELX), aanbieder van informatie en database analytics voor professionals en zakelijke klanten. Het was (en is kennelijk nog steeds) top-down: Laat de leiders van de Elsevierkerk de kerk leiden. zij zijn de kerkleiders en de hoofdredacteur is de kardinaal.

De spoeling voor de opiniemedia is zichtbaar dunner geworden, te meer omdat zij toenemende concurrentie bevechten van opiniewebsites als Veren of Lood, OpinieZ, TPO, DDS, GeenStijl, WyniasWeek en vele anderen. Is het dan nog wel de moeite waard om voor acht of negen euro per maand voor een abonnement van achtereenvolgens twee of een jaar te betalen? Gelukkig biedt Elsevier een proefabonnement voor een maand á tien euro, dan is de proef op de som eenvoudig genomen.

Doorstroming van jong talent is niet langer het sterkste punt van het blad, zo veel werd al snel duidelijk. Van mijn collega’s uit 2003 zitten er nu een stuk of 15 nog steeds fier op hun post, plus ruim een dozijn vaste medewerkers en correspondenten. Zonder nieuw talent wordt het moeilijker om met de tijden mee te gaan, dunkt me dan. Afgezien van Roelof Bouwman, Simon Roozendaal (soms) en Afshin Ellian valt er eigenlijk weinig te beleven in de kolommen.

Verder biedt het blad veel te veel tamelijk feitenvrije en studentikoze overpeinzingen over geopoliteke verhoudingen, windmolens of de EU. Het is nu ook een blad geworden waar de Geertens, Constanteyns en Jeroens op hoge toon en kennelijk zéér overtuigd van het eigen gelijk, de lezers de onrijpe vruchten van hun kennis en ervaring in het gezicht werpen. Het zijn predikanten die op het kansel de waarheid van de Elsevierkerk verkondigen aan steeds minder gelovigen, zoals de oplagecijfers laten zien. Om kritische reacties in sommige gevallen op Twitter nog eens neerbuigend af te zeiken. Ter illustratie een voorbeeldje:

Wilders noemt Nederland een ‘corrupt land’. Dat blijkt niet uit het Wildersproces. De politicus heeft alle ruimte gekregen om zich te verdedigen en is vrijgesproken van de zwaarste verdenkingen. Tijd dat hij een toontje lager zingt, schreef Geerten Waling

Antwoord van reaguurder j.baars:

@GeertenWaling
De linkse activisten bij het OM vervolgen Wilders omdat hij “minder” wil van een groep die oververtegenwoordigd is in de criminaliteitscijfers. Hij roept niet op tot geweld. Akwasi die wel oproept tot geweld wordt niet vervolgd. Het OM is idd een moreel corrupte club.

Waling: U gelooft nog in Zwarte Piet blijkbaar.

Vanuit het perspectief van de echte nieuwsjunk hobbelt Elsevier met een rollator achter tal van media aan en voegt weinig toe. Van open deuren als ‘Grapperhaus verder als gedeukte minister’, ‘Rabobank | De plattelandsbank die uitgroeide tot agrarische wereldmacht’, ‘COVID-19 | Waarom vallen in West-Afrika relatief minder Corona-doden te betreuren?’ en ‘De eurozone van Klaas Knot is voorlopig utopie’ worden lezers weinig wijzer, en klikken zij doorrrrr.

Wat overigens te denken van een voormalig boegbeeld van rechts en liberalisme dat censuur van YouTube met de mantel der liefde bedekt? ‘Gevaarlijke onzin’ vond de Elsevier-redactie van twee video’s van Café Weltschmerz over de werking van hydroxychloriquine in de beginfase van Corona/Covid-19 en ‘terecht verwijderd’. Terwijl vele tientallen studies aangeven dat HCQ aanzienlijke aantallen sterfgevallen weet te voorkomen. Dit had wel even gerectificeerd kunnen worden.

Mijn beide klompen braken ook nog eens dat men binnen de ‘liberale’ Elsevier-redactie het gezeur over de toelage die prinses Amalia vanaf haar 18e krijgt zat is. “Vooral als politici dat doen, is dat vreemd”, constateert het commentaar. Hoezo? “Omdat het in de wet staat”. Kamerleden mogen toch wetten veranderen? Minstens zo veel bevreemding wekt het commentaar over de heroprichting van de ‘pedopartij’. “Maar het pleiten voor andere wetten zou moeten kunnen in een vrij land”, schrijft het blad bestraffend.

Wie zit er op een mainstream Elsevier te wachten? Met een beetje geluk kunnen ze fuseren met Plus Magazine – dat overigens een uitstekend financieel en economisch katern heeft – en Omroep Max, dat gezien de huidige inhoud van het blad uitstekend overlapt met de huidige doelgroep. Jammer voor Elsevier, maar bij mij blijft het bij een eenmalig proefabonnement.

Deze column is overigens geen representatief onderzoek, maar eerder de professionele impressie van een ervaren ingewijde. De altijd blije Elsevier-kardinaal zou indertijd gezegd hebben ‘Goh, Raymond, wat een vermakelijk stukje van jouw hand.‘