Heleen Mees wil van Nederland een ‘kansenmaatschappij’ maken. Daartoe moeten we de discriminatie op de arbeidsmarkt bestrijden met een voorkeursbeleid voor niet-westerse migranten.

In haar column van vandaag (paywall) in de Volkskrant verwijst Mees naar cijfers van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Daaruit blijkt dat discriminatie op de arbeidsmarkt meer dan de helft van de achterstand verklaart van de tweedegeneratiemigranten.

Ook het Centraal Bureau voor de Statistiek berekende dit jaar de werkloosheid naar afkomst. Van de niet-westerse allochtonen in de beroepsbevolking zijn Marokkanen met 18,2 procent het vaakst werkloos. Met 17,0 procent noemt het CBS de werkloosheid onder Antillianen ‘relatief hoog’. Turken zijn met 14,2 procent minder vaak werkloos dan andere niet-westerse allochtonen, maar dit is nog altijd 2,5 keer zoveel als autochtonen.

De cijfers liegen niet. Niet-westerse migranten werken minder dan autochtone Nederlanders. Hoe komt dat? Discriminatie door blanke autochtone Nederlanders is het terugkerend refrein. Maar is dat het hele verhaal?

“Jongeren zien wat er in de maatschappij gebeurt. Dat ze geen stageplekken krijgen”, aldus Boudour in een reportage van Bas Blokker en Jutta Chorus in NRC Handelsblad over de wijk Lombok in Utrecht (24/25 december). Het artikel vervolgt met:

“Gueznay laat een krantenartikel zien over een vriend van hem, succesvol fiscalist bij een groot belastingadviesbureau, die van de ene op de andere dag op straat werd gezet.”

Afgezien van de toevoeging succesvol, zo te zien een feitelijke constatering. Maar dan de verklaring van Guezenay: “Hij had teveel succes voor een migrantenjongen.” De lezer komt er niet achter hoe Guezenay dit weet. Maar de mening van deze man is veelzeggend: Hollanders zijn jaloers op succesvolle allochtonen.

We hebben de feiten: migrantenjongeren blijven achter op de arbeidsmarkt, en we hebben de verklaringen daarvoor: geen stageplekken, discriminatie, jaloezie. Verklaringen geleverd door migranten zelf, door analisten en door woordvoerders van de mainstream media. Deze feitelijke constateringen en hun normatieve verklaringen vinden we al decennialang in de media. De bottomline is: wij witte, blanke, autochtone Nederlanders houden de arbeidsmarkt gesloten voor niet-westerse allochtonen.

Ik heb daarover in het begin van dit millennium een artikel willen schrijven voor de krant waar ik toen werkte. Wij woonden in Amsterdam-Oost. Boven ons woonde een keurig Surinaams, creools gezin. Vader en moeder werkten, gingen regelmatig ter kerke en hadden drie even keurige kinderen. Beneden ons zat een kledingwinkel gerund door een autochtoon Nederlands echtpaar. “Zou een van onze kinderen niet in jullie winkel kunnen werken voor een stage?” Natuurlijk zeiden de winkeliers.

Na een half jaar was de relatie tussen winkeliers en Surinaams echtpaar blijvend verstoord. De dochter had voor een ton aan kleding uit de winkel doorgesluisd naar Surinaamse schoolvrienden. Volgens haar ouders – die eenmaal daarmee geconfronteerd, de diefstal niet ontkenden – was hun dochter niet intrinsiek slecht, maar had ze de druk om haar om ras- en klasgenoten aan een voordeeltje te helpen, niet kunnen weerstaan.

Met dit gegeven in gedachten ging ik bij een aantal winkels in de straat langs. Mijn vraag was of zij niet-westerse allochtonen een stageplek zouden geven, dan wel in dienst nemen. De een na de ander reageerde met, dat was eens, maar nooit meer. Te laat komen, onbeschoft gedrag, diefstal; ze hadden hun buik ervan vol. Waarom kwam dat artikel nooit in de krant? Niemand wilde met naam en toenaam worden geciteerd.

Ik heb het ook in de rechtbank meegemaakt. Ook die keer keurige creoolse Surinamers, hbo-niveau en werkzaam bij de gemeente. Familie en vrienden kregen een voorkeursbehandeling bij de toewijzing van vergunningen en soms stond daar een presentje tegenover. Voor een vriendendienst ontslagen worden, ze konden het nog niet bevatten.

Niet op het niveau van stageplek of arbeidsdiscriminatie, maar wel op dat van de groepsdruk, een afgestudeerde Koerd. Intelligent, geïntegreerd, getrouwd met een Hollandse vrouw, maar onmachtig weerstand te bieden aan de druk van zijn clan. Hij was soms de chauffeur van een machtige heroïnehandelaar en vroeg niets wanneer hij een tijdlang tassen moest opslaan in de berging.

Nog een voorbeeld uit de buurt. Op de hoek van de straat was een theehuis waar altijd Marokkanen kwamen. Aardige mannen allemaal, nooit last van, geen vechtpartijen of scheldkannonades. Maar een keer was een Marokkaanse jongen betrapt op een winkeldiefstal. Twee Hollanders hielden hem vast in afwachting van de politie. Het theehuis stroomde uit. Hij is een van ons, zei een van de Marokkanen, wij zullen hem aan de politie overdragen. Ik zag hoe de jongen door de gelederen van zijn glimlachende landgenoten naar achteren liep en wegrende. Later tijdens een grote stroomstoring liep dat zelfde theehuis leeg om een tegenover hen gelegen winkel te plunderen.

De boze blanke Nederlanders discrimineren, zeker. Discriminatie in de zin van onderscheid maken tussen wie je wel en wie je niet kan vertrouwen. Dat is een discriminatie die ze met vallen en opstaan hebben geleerd. Ze zijn niet begonnen met die houding van uitsluiting.

Zolang niet-westerse allochtonen manifest meer solidariteit tonen met hun eigen mensen dan met ons, blijft hun achterstand op de arbeidsmarkt bestaan. Wie wil werken in Nederland moet niet alleen integreren (taal leren, beschaving overnemen) maar vooral assimileren: een van ons worden. Die ruimte is er ook.