Hoe eerlijk is de opgelegde maatregel die spaarders boven de 100.000 euro treft? Wat zullen de gevolgen op Cyprus zijn, van de maatregelen die de Eurogroep het eiland heeft opgelegd? Dat valt voor de eerste jaren eenvoudig te voorspellen.

Als we de euro bailouts op eerlijkheidsgehalte gaan waarderen, komen we direct in de problemen. Enerzijds is het natuurlijk absoluut oneerlijk dat Noord-Europese belastingbetalers moeten dokken voor problemen in een obscuur buitengewest als Cyprus. Anderzijds worden Cyprioten en bedrijven aldaar actief, die een relatief groot bedrag op de bank hadden staan, hardhandig van hun bezittingen ontdaan. Voor de meeste mensen geldt – logisch – dat het hemd nader is dan de rok, maar de huidige EU-aanpak zou te denken moeten geven.

Dat hierover in het verleden al eens is nagedacht, werd vorige week vrij geruisloos gepubliceerd door persbureau Bloomberg, dat memoreerde uit een bulletin van de Amerikaanse Fed. De Fed had al in 1941 (!!) geconcludeerd dat het betrekken van spaardeposito’s bij de herfinanciering van in moeilijkheden geraakte banken onwenselijk was, vanwege de aantoonbare oneerlijkheid van de maatregel. Niet alleen worden bedrijven die met bulkgoederen met kleine marges werken onevenredig aangeslagen, maar ernstiger was de conclusie dat belastingen vooral dienen te worden geheven bij hen die ze betalen kunnen, en niet op basis van een tamelijk arbitrair gekozen moment.

Dit natuurlijk nog afgezien van de constatering, dat een plotselinge belasting voor het gebruik van bancaire diensten ook voor de overheid geen gunstige effecten kan hebben. Die conclusie is zeer voor de hand liggend, zoals ik zal demonstreren aan de hand van wat Cyprus komende jaren te wachten staat.

Vandaag gaan op Cyprus de lokale banken weer open. Bewaakt door een paar honderd speciaal ingevlogen Britse beveiligers. Er zijn Capital Controls afgekondigd, die de mogelijkheid van het opnemen van contant geld sterk limiteren, en grote overschrijvingen behoeven een speciale vergunning. Er is overigens nog meer. De beperkte beschikbaarheid van betalingsmogelijkheden zal de economie van Cyprus grote schade toebrengen, en de schattingen van de ineenstortende Cypriotische economie voor dit jaar bewegen zich tussen de 10 en 30%. Op dit moment.

In het tweede stadium zal de economie op de waakvlam weer in beweging komen, want langzamerhand zullen de Cyprioten al hun geld van hun bankrekeningen weg weten te halen. Dat dit gebeurt is onvermijdelijk, en de periode totdat dat geld inderdaad is opgenomen is fase 1. In de tweede fase zal de economie nog slechts op contant geld draaien. Dat de EU dit beseft wordt geïllustreerd door het feit dat gisteravond 5 miljard in contanten arriveerde op Cyprus. Mogelijk hoopt men dat dit de bevolking gerust zal stellen, maar dat lijkt ijdele hoop.

Een economie met alleen contant geld zijn we eigenlijk niet langer gewend, maar niemand hoeft er nog op te rekenen dat bedrijven hun geld weer op banken zullen storten. Die kijken wel uit. De Cypriotische banken zullen hierdoor een sterke deleveraging doormaken, en als gevolg daarvan ook vaak een beroep op nieuwe ELA-kredieten moeten doen. Die komen ten laste van Target-2, en daardoor worden op iets langere termijn de kernlanden van de Eurozone alsnog voor enorme bedragen aangeslagen.

De derde fase ontstaat als alle Capital Controls weer zullen worden opgeheven. Hoe lang dat kan duren valt niet te zeggen, maar dat is het moment waarop de mensen die mochten meebetalen aan de ‘redding’ van hun land de balans van de schade op kunnen maken. Ongetwijfeld zullen velen de limiet op de uitvoer van contant geld proberen te omzeilen, al zullen mensen met iets meer kennis van zaken buitenlandse banken gebruiken om hun bezit het land uit te krijgen. En in deze laatste fase zal de geldvoorraad daardoor weer sterk gaan krimpen.

Echter. Het controleren van een contant-geld economie is iets heel anders dan in een economie waarin banken de hoofdrol spelen. Is de lokale belastingdienst hierop voorbereid? Het is onwaarschijnlijk dat die hierop zijn toegerust, zodat de eerste jaren de belastinginkomsten sterk zullen tegenvallen. In de economie van Cyprus heeft bedrijfsmatige fabricage slechts een aandeel van 7%. Er wordt wat wijn van matige kwaliteit verbouwd en verder moet men leven van het toerisme. Belangrijkste klanten: Russen. Maar die zitten komende jaren ongetwijfeld in Turkije, dat veel goedkoper is. Gecombineerd met de verwachte economische krimp is het geen gewaagde voorspelling om te stellen dat Cyprus binnen twee jaar opnieuw om een bailout zal komen. In een land waar de bankensector zo ongeveer verdwenen zal zijn. Met de huizenhoge kans dat dan alsnog een ongecontroleerd default plaatsvindt.

Alles overziende zal Cyprus binnen een paar jaar terugvallen naar de status van derdewereldland. En daardoor noodgedwongen alsnog de Eurozone, en dus de EU, moeten verlaten. Dat de regering van het eiland deze week die stap niet aandurfde is niet onbegrijpelijk, maar zij lijkt op termijn niet te vermijden. Ondertussen zijn op Cyprus de eerste rellen al uitgebroken. Komend weekend zal voor de gemiddelde Cyprioot kristalhelder worden wat hem of haar overkomen is. En blij zullen ze daar niet van worden.

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.