Dat eerlijkheid voor politici een relatief begrip is hebben we de afgelopen verkiezingen wel gezien. Erger is als ze van elkaar niet herkennen dat er gelogen moet worden.

When it becomes serious, you have to lie. (Claude Juncker, premier van Luxemburg en voorzitter van de Europese Raad)

Bovenstaand citaat is niet apocrief of verzonnen; Juncker heeft het in 2011 echt gezegd. En als voorzitter van de Europese Raad, de vergaderclub van de ministers van Financiën van de EU, betekent dat wat. En nog vragen politici zich wanhopig af waarom het electoraat hen nauwelijks vertrouwt.

Natuurlijk heb je oneerlijkheid in gradaties. Ruim een week voor de verkiezingen op 12 september publiceerde ik op Dagelijkse Standaard een open brief aan D66 en Wouter Koolmees, de financieel woordvoerder van D66. Ik wilde weten of Koolmees en zijn partij zelf belegden in Griekse staatsobligaties, die op dat moment op een rendement van 180% stonden. Binnen 3 uur had ik van D66 een uitgebreid antwoord (geen geld om te beleggen), maar op Wouter Koolmees wacht ik nog steeds.

Natuurlijk is Koolmees niet gek. Het was een vraag waarop geen verstandig antwoord mogelijk was, dus dook hij weg. Als hij antwoordde er niet in te beleggen erkende hij daarmee immers geen vertrouwen te hebben in de uitspraken van de EU, die garandeerden dat de euro en de landen die haar gebruiken goed zijn voor hun woord en geld. Maar als hij er wel in belegde was dat een erkenning van grove onverantwoordelijkheid: 180% rendement is meer dan oplichters u durven beloven. Veel meer. Overigens, D66 propageert – nog steeds -– een onwankelbaar vertrouwen in de EU en Griekenland.

Vergelijkbaar, maar toch heel anders is, wat minister De Jager ooit zei over de Griekse leningen die ons land via de EU aan de Hellenen verstrekte: we zouden er zelfs winst op maken. Maar er is een interessantere leugen die De Jager al dan niet vertelde aan het Nederlandse parlement, normaal gesproken een politieke doodzonde.

Bij de behandeling van het ESM-verdrag eind mei dit jaar, beweerde De Jager met een stalen gezicht dat Nederland het ESM met niet meer dan 40 miljard zou spekken, en dat hij bij een hoger benodigd bedrag de Kamer om toestemming zou komen vragen. Sinds vorige week ligt er een voorstel om het ESM te vergroten van 700 miljard naar 2000 miljard. (Aandeel NL: 114 mrd)

Maar wat stond er in het verdrag?

If an ESM Member fails to meet the required payment under a capital call made pursuant to Article 9(2) or (3), a revised increased capital call shall be made to all ESM Members with a view to ensuring that the ESM receives the total amount of paid-in capital needed. (Art.25 lid 2)

Vertaling:

Als een lidstaat niet in staat is het vereiste kapitaal beschikbaar te maken na het ontvangen van een verzoek op basis van art 9 (2) of (3) van het fonds daartoe, zullen de overige lidstaten een aangepast verzoek krijgen, teneinde zeker te stellen dat het ESM het totaal benodigde bedrag verkrijgt.

Landen die een bailout krijgen of kregen worden geacht niet het vereiste kapitaal te kunnen storten. Verder geen uitsluitende voorwaarden. In geval van een noodsituatie (en dat zijn alle bailouts tot nog toe steeds geweest) kan alleen een veto tegen opeisen van extra geld worden uitgesproken met een minderheid van minstens 15% van de aandelen. Het Nederlandse stemrecht bedraagt 5,7%, de grote landen hebben vrijwel allemaal 15% stemrecht of meer, en de andere landen gaan vanaf 2,2% naar beneden.

Onder normale omstandigheden liegt in Nederland een minister de Kamer niet voor, op straffe van aftreden. Maar er is een uitzonderingssituatie: als de waarheid spreken het Nederlands belang ernstig kan schaden, is het de minister toegestaan te liegen. Dit werd nog eens bevestigd in het debat in de Eerste Kamer over ditzelfde onderwerp, waarin oud-minister De Grave (VVD) dit vrijwel letterlijk zo bevestigde.

Had De Jager het Nederlands belang ernstig geschaad als hij de waarheid had gesproken, en de Kamer had verteld dat zij inderdaad toestemming gaf voor een blanco cheque, zoals de heer Wilders tijdens de verkiezingscampagne geregeld gilde? Zeker! Op het moment dat de Kamer hierover sprak, had een Nederlandse afwijzing van het verdrag zeer waarschijnlijk de volledige ineenstorting van de euromunt tot gevolg gehad. Financieel beslist een ramp.

De fout lag bij de Kamer. Men had dienen te beseffen dat het enige antwoord dat De Jager geven kon, was dat de Kamer zich niet druk hoefde te maken. Ook had men dienen te beseffen, dat als de inkt van het verdrag droog was, het verdrag de woorden van de minister ruim in belang zou overtreffen.

Als over een paar jaar dit verdragsartikel een probleem geworden was, lag De Jager al lang en breed vergeten in een tanga te zonnen op Mykonos, waar niemand weet wie hij is. En dan is het verdrag gewoon het verdrag, juridisch gezien. Met interne Nederlandse toezeggingen heeft de EU dan echt niets te maken. De Kamer had zich niets van het ministeriele antwoord aan mogen trekken, en had moeten eisen dat deze passage zou worden veranderd alvorens het getekend mocht worden.

Dat de Nederlandse parlementaire gewoonte is dat een minister beschuldigen van onwaarheden automatisch dient te worden vervolgd met een motie van wantrouwen was hier een handicap. Wat de Kamerleden niet beseften was, dat als slechts één antwoord gegeven kan worden, het eigenlijk niet ter zake doet wat precies wordt uitgesproken.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard