Mensen hebben diverse loyaliteiten, die prevaleren naar gelang men zich ergens meer of minder bij betrokken voelt observeert Toon Kasdorp.

Een historisch onderzoeker laat in het kader van zijn werk een grote hoeveelheid materiaal de revue passeren. Een deel daarvan zal hij negeren als niet relevant of niet in overeenstemming met de hem bekende feiten. Het gevaar daarbij is dat hij in zijn oordeel een dubbele standaard hanteert. Een voor materiaal dat zijn opvattingen, zijn loyaliteiten en zijn vooroordelen ondersteunt en een ander voor materiaal dat dit allemaal niet doet.

De wetenschappelijke historicus hoort zijn materiaal uit te zoeken, het aan een waardeoordeel te onderwerpen en te interpreteren volgens objectieve en vaste criteria onafhankelijk van de resultaten die hij hoopt te bereiken. Een historicus is geen advocaat, hij is eerder een rechter.

Niemand kan zich in alle opzichten losmaken van de opvattingen die gelden in zijn tijd en niemand zal ooit voldoende geïnteresseerd raken in een onderwerp om er over te kunnen schrijven zonder er meningen over en gevoelens bij te hebben.

Maar een wetenschapper moet daarbij geen vrij baan geven aan zijn vooroordelen. Hij hoort ze te onderkennen, er rekening mee te houden, ze in bedwang te houden en door een vorm van intellectuele zelfbeheersing hun uitwerking tot een minimum te beperken. Vooral de ingesleten vijandschappen die men deelt met zijn omgeving zijn vaak moeilijk los te laten bij het beoordelen van het verleden. Ook een historicus is een sociaal wezen en zal zichzelf met uiteenlopende groepen vereenzelvigen al naargelang de omstandigheden.

Een Maroniet in de Libanon zal zich met een gelijke mate van oprechtheid vereenzelvigen met de Arabieren tegen het westen, met de levant tegen Egypte, met Libanon tegen Syrië, met de christenen tegen de muzelmannen, met de Maronieten tegen de andere christenen en met zijn clan tenslotte tegen de rest van de Maronieten. Het oude Arabische spreekwoord over de relativiteit van vijandschap zal bij ons niet in dezelfde omvang gelden maar de relativiteit van loyaliteiten speelt overal.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp