Een vereenvoudigende projectie laat onvermijdelijk essentiële gegevens en kennis weg. Dat is belangrijk om te onthouden als u een model gebruikt om zaken te verduidelijken.

De gedachte hierboven kwam vreemd genoeg tot me bij het bekijken van een quiz op de BBC. Bij een vraag over de Planetensymphonie van Gustav Holst was de vraag, welke planeet Holst uit zijn werk had weggelaten. Holst componeerde dit ietwat bombastische werkje tussen 1914 en 1916, zodat Pluto er logischerwijs al niet in zat, aangezien die pas in 1930 werd ontdekt.

Aangezien het een multiple choice vraag was, werd het iets makkelijker, maar ook zonder de aanwijzing die daarin verstopt zat was de vraag eenvoudig te beantwoorden door enige simpele logica toe te passen. Holt had voor dergelijke titels maar twee mogelijk excuses: een verbeelding van de Romeinse goden waarnaar die planeten waren genoemd (nogal kunstmatig) en een karakterisering op basis van de op dat moment bekende wetenschappelijke staat van de muzikaal beschreven hemellichamen.

Overigens doet de muziek vermoeden dat Holt een mengsel van beide gedachten probeerde over te brengen, maar voor de vereiste redenatie doet het weinig ter zake. Het enige logische antwoord is namelijk: de Aarde. Want de Aarde is veel te complex om schematisch in een muziekstuk van minder dan een uur onder te brengen. Omdat we er teveel van weten.

Natuurlijk is het best mogelijk dat een alien ons en de molshoop waarop wij leven wel degelijk in een kwartiertje muzikaal zou weten te omschrijven – voor zijn thuisgebleven familie. Wie er als mens kritiek op zou mogen leveren zou op voorhand als eerste woorden kunnen noteren: Ja…, maar!

Wie te dicht op een onderwerp zit verliest de mogelijkheid van nuancering door condensatie. Alles dat uitzonderingen impliceert mag niet worden vergeten, en daarmee wordt het te complex, en staat direct open voor commentaar.

Dat dit ons ook nog het idee verschaft te vergeten dat ons eigen vertrekpunt óók een eigen gezichtspunt is, en wij niet het logische middelpunt van het universum zijn, vergeten we meestal maar liever helemaal. Maar in de context van de stukjes zoals ik die graag schrijf is dat toch weer mooi meegenomen.