De idee dat de overheid zich zou horen te bemoeien met alles wat er in een land gebeuren moet, is eigenlijk absurd. Absurd om twee redenen.

Een samenleving is veel te complex om de gevolgen van overheidsmaatregelen tot in het noodzakelijke detail te kunnen voorspellen. Je bent alleen al om die reden als overheid gedwongen je te beperken tot het strikt noodzakelijke. En in de tweede plaats komt de overheid aan haar wezenlijke taak niet meer toe, als zij zich met dingen gaat bezig houden die ook zonder haar uitstekend blijken te lopen.

Wat de overheid moet doen is kort samen te vatten: de overheid is er om de dingen te doen die niet zouden gebeuren als zij ze niet deed en die nodig zijn voor het overleven van een samenleving. Daaronder vallen het handhaven van de interne en externe vrede en het besturen van het land. Je mag dat ook omdraaien. Wie zorgt voor het handhaven van de interne en externe vrede en voor het bestuur van een land is per definitie de overheid van dat land.

Onder het bestuur is te verstaan het op een ordelijke en controleerbare manier voorbereiden en uitvoeren van de besluiten die voor overleven van belang zijn. Een overheid functioneert het beste als zij door de bevolking als zodanig aanvaard wordt, als zij, met andere woorden, legitiem is.

Overheden kunnen op verschillende manieren gelegitimeerd worden. In westerse landen hebben we een democratisch-parlementair systeem. Politieke partijen dragen in het westen de leden voor van een vertegenwoordigend parlement. Uit die partijen worden door de stemgerechtigde burgers de parlementsleden met regelmatige tussenpozen gekozen. In sommigen landen wordt ook het staatshoofd, die dan president heet, door het volk gekozen, ook dan weer op voordracht van zijn partij. Die president, of een parlementaire meerderheid zorgt voor het aanwijzen van een regering. In beide gevallen wordt een regering door het parlement gecontroleerd, daarbij geholpen door de media. Het hele systeem noemen we parlementaire democratie, maar partitocratie zou een correctere naam zijn.

In de middeleeuwen werden we in Europa geregeerd door koningen en andere vorsten, die als regel door erfopvolging aan de macht kwamen. Die erfopvolging en het kroningsritueel zorgden dan voor de legitimiteit.
In de communistische landen was er tot eind tachtiger jaren van de vorige eeuw een speciale vorm van partitocratie, waarbij maar één partij was toegestaan en er dus van invloed van het volk of van een controle op de overheid geen sprake was.

In moslim landen was de legitimatie van de overheid vanouds de afstamming van de vorst van de profeet Mohammed of een van diens naaste medewerkers. Tegenwoordig bestaat een Arabische regering vaak uit de laatste groep militairen die de macht gegrepen heeft en hun opvolgers. Als er voldoende keren is opgevolgd verkrijgt zo ’n regime op den duur een zekere vorm van legitimiteit. In de praktijk regeert men vooral op basis van het recht van de sterkste.

Winston Churchill, de Britse oorlogspremier, heeft eens gezegd dat hij democratie het slechtste regeringssysteem vond dat hij kende, behalve dan alle andere. Dat was niet alleen maar een bon mot. Het grote voordeel van democratie is niet dat het noodzakelijk de beste regering en regeerders oplevert. Wat het doet is een vreedzame opvolging in de macht mogelijk maken en dat blijkt in de praktijk een beslissend voordeel te zijn. Maar wat in diezelfde praktijk blijkt, is dat democratie als regeringsvorm alleen werkt in een land dat teven een rechtsstaat is, waarin zowel burger als overheid zich vrijwillig aan het recht onderwerpen.

—————————————————————————-

Eerder verschenen op het Blog van Toon Kasdorp