De kostenbeheersing in de zorg is een lang lopend probleem waarover wordt gesteggeld. Op heikele punten zet men in Nederland in zo’n geval een commissie in. Maar: gebruik je dan dwanglicenties?

Aangezien het woord me suspect voor kwam, heb ik het eerst maar even gecheckt, en de gedachte achter een dwanglicentie is dat de overheid besluit dat een geneesmiddel te duur is en de fabrikant dwingt het goedkoper aan te bieden.

In een iets minder vriendelijk denkkader zou je dat nationalisatie van andermans bezit (zijnde het recht de licentie naar eigen inzicht te gebruiken) kunnen noemen.  Maar dat de overheid er een commissie voor inzette geeft al aan dat men beseft dat dit meer heeft dan een paar haken en ogen. Zodat minister Wiebes (van de communistische vleugel van de VVD) hoopte het probleem te omzeilen door een commissie in te stellen die met een advies moest komen. Of, zoals de Volkskrant het zegt:

Maar de inzet ervan is een heikel thema, een paardenmiddel met vele haken en ogen. Daarom stelde minister Wiebes (Economische Zaken) een jaar geleden de commissie Dwanglicenties aan om te adviseren wanneer zo’n licentie zou kunnen worden ingezet.

Ook nog eens een middel dat arbitrair wordt ingezet, derhalve.

Herkenbaar is ook dat net als bij commissies van onderzoek al te voren duidelijk was wat de minister als uitkomst wenste. Maar dat ging niet door: de commissie bleek ge:geïnfiltreerd door de farmaceutische industrie, en kwam niet tot een eensluidende conclusie. De manier waarop dat dan werkt destilleer je vrij eenvoudig uit de woordkeus van de media die er over berichten. Zoals de staatsomroep en de Volkskrant in dit geval:

Een commissie die onderzoek deed naar dwanglicenties tegen hoge medicijnprijzen is met ruzie uit elkaar gegaan, schrijft de Volkskrant. Farmalobbyisten zouden zich met het rapport hebben bemoeid.

Met een te korte situatieschets:

De farmaceuten zijn volgens de krant fel tegen de inzet van dwanglicenties.

Maar met de nadruk op wat gewenst werd en dat daar tegen in gaan een vorm van verraad is (mijn nadruk in het citaat hieronder, H.):

Via een commissielid probeerden de geneesmiddelenfabrikanten een rapport van de commissie te saboteren. Dat kwam aan het licht toen het betrokken commissielid een document doorstuurde naar de anderen, waar de aantekeningen van een lobbyist per ongeluk nog in de kantlijn stonden.
Het commissielid zegt tegen de krant dat hij niet wist dat hij geen informatie mocht opvragen bij derden. Hem werd gevraagd op te stappen uit de commissie, wat hij weigerde.

En toen kwam er dus geen gezamenlijke eindconclusie.

Lag dat aan de samenstelling van de commissie? Ik heb niet de hele commissie nagezocht, maar er zitten mensen in over wie ik mijn wenkbrauwen optrok. Mensen waarvan je weet dat ze politieke ambities hebben. Voor commissies als deze is dat altijd een slecht signaal. (Het Volkskrantartikel gaf een verslag van wie boos was op wie).

Er speelt nog een serieuzer probleem, en dat is dat het aantal geneesmiddelen dat in de komende jaren benodigd zal zijn al minstens zoveel diverser wordt als de bevolking door alle nieuwe instroom. Anders gezegd, de asielmigratie zorgt (later) mede voor een stijging van de kosten in de zorg door de import van mensen met ziektes waar tot op heden nauwelijks medicijnen voor nodig waren in het ziekenfondspakket. Die mensen moeten voortaan óók van medicijnen worden voorzien, en daardoor zullen de kosten sneller astronomisch worden. Solidariteit met zieken die dure geneesmiddelen[1] nodig hebben is eenvoudiger als het er niet teveel zijn. Maar dat is echter niet wat men verwacht, in tegendeel.

Zijn dwanglicenties afdwingbaar? Ook dat is een vraag die naar mijn weten niet in de commissie is gesteld, maar het lijkt mij dubieus. En dat het principe me niet bevalt omdat het economisch ongezond is had u al begrepen.

---

1. Het samenstellen van geneesmiddelen van weinig voorkomende ziekten is relatief duur, aangezien de fabrikant maar een beperkt aantal jaren zijn licentie exclusief kan exploiteren, en het onderzoekstraject kostbaar is en moet worden terug verdiend. De uiteindelijke chemische productie is maar zelden zo ingewikkeld dat het veel invloed op de prijs heeft.