Over een maand wordt Angela Merkel vervangen als Duits bondskanselier. Dat zal niet meevallen, 4 jaar terug was dat ook al de bedoeling. Duitsland2021 gaat dat definitief maken.

Maar Merkels opvolger als CDU-lijsttrekker zal niet automatisch de volgende bondskanselier worden. Daarvoor is de strijd richting 26 september de afgelopen maanden  te breed geworden. Ook al leek het begin deze maand nog dat de CDU nipt de grootste partij zou blijven. Maar aangezien het electoraat weinig vertrouwen heeft in de keus voor Lachet (de premier van deelstaat Rijnland Westfalen) als lijsttrekker van de CDU, zijn deze zomer eerder al opmerkelijke verschuivingen begonnen. De CDU zakt weg, en dat verlies gaat nu vooral naar FDP en SPD. Zodat begin deze maand de verwachtingen als hieronder waren:

Ik liet een paar maanden terug zien dat de opmars van de Groene lijsttrekster in de kiem was gesmoord. Maar sindsdien is er meer gebeurd, en de lijsttrekker van de socialistische SPD lijkt nu als favoriet voor het bondskanselierschap de laatste weken in te gaan.

Maar aangezien dat in Duitsland samengaat met het leiderschap van de grootste partij, moest het er wel van komen dat de SPD boven de CDU uit zou pieken. Dat is deze week inderdaad gebeurd, ondanks dat het vertrouwen in de SPD als partij niet groot is. Ook al kiest men in Duitsland de bondskanselier niet direct, duidelijk is dat het electoraat weet wie het niet wil.

En zo lijkt het onwaarschijnlijke te zullen gebeuren:

Toen de SPD Scholz vorig jaar tot kanselierskandidaat benoemde, werd daar nog lacherig over gedaan. Als grote volkspartij hadden de sociaaldemocraten altijd een lijsttrekker die ambieerde kanselier te worden, een Kanzlerkandidat. Maar de SPD schommelde de afgelopen twee jaar in de peilingen tussen de 14 en de 18 procent, op de derde plaats achter de CDU/CSU en de Groenen. Kon je de SPD dan nog wel een volkspartij noemen? In deze politieke verhoudingen maakte Scholz, hoe competent en populair ook, geen reële kans Merkel op te volgen.

SPD-lijsttrekker Scholz is als minister van Financiën niet alleen een bekend gezicht, maar voelt tevens vertrouwenwekkend als de man die tijdens de Corona-periode een ruimhartige financiering op gang hielp komen. Dat komt terug in de ranglijst van politici in wie de Duitsers het meeste vertrouwen hebben:

Laschet doet het in de ranglijst hierboven zelfs nog iets minder goed dan zijn concurrent voor het CDU-lijsttrekkerschap Friedrich Merz. Daar zijn redenen voor die aan Laschet zelf te wijten zijn:

Laschet moest als minister-president van Noordrijn-Westfalen zijn kwaliteiten als crisismanager bewijzen tijdens de watersnoodramp. Maar dat ging hem niet goed af. Vooral dat hij lachend in beeld was, terwijl president Steinmeier voor de camera’s in het rampgebied sprak over de rouw om de dodelijke slachtoffers, werd hem kwalijk genomen. In de coronacrisis werd hij vaak als twijfelaar gezien. Maar de CDU/CSU stond al zo lang en zo duidelijk bovenaan in de peilingen, dat de christendemocraten ervan uitgingen dat ze ook met de niet zo charismatische Laschet de verkiezingen zouden winnen. Dat lijkt nu ineens niet meer zo zeker. Zelfs zijn eigen aanhang ziet hem steeds minder zitten.

Scholz is echter geen uitsluitend positieve keuze:

Als minister van Financiën werd Scholz vorig jaar in de coronapandemie een van de populairste Duitse politici met zijn als moedig geprezen financiële crisisbeleid. Weliswaar liggen hij en zijn ministerie onder vuur in het Wirecard-schandaal slecht toezicht maakte miljardenfraude bij het fintech-bedrijf mede mogelijk. Ook is zijn ondermaatse optreden als burgemeester van Hamburg tijdens de G20-rellen in 2017 een smet op zijn blazoen. Maar dat doet geen afbreuk aan zijn populariteit. De SPD treedt sinds hij kanselierskandidaat is bovendien eensgezind op – dat was tijdens de verkiezingen van 2017 wel anders. Toen volgde de ene machtsstrijd op de andere, met voortdurend wisselende voorzitters en een lijsttrekker, Martin Schulz, die als een messias werd binnengehaald maar uiteindelijk het slechtste verkiezingsresultaat van de SPD ooit haalde.

Maar het laat zien dat iemand die bondskanselier wil worden de sympathie van de doorsnee-Duitser nodig heeft. Daar mankeert het bij de huidige CDU pijnlijk aan.

Komende weken komen er nog diverse debatten tussen de kandidaten voor het bondskanselierschap. Maar dat is niet langer de enige factor die belangrijk zal blijken:

Of de SPD na de verkiezingen op 26 september daadwerkelijk de grootste partij wordt, is de vraag. Maar wie er ook wint, het worden sowieso spannende coalitieonderhandelingen. De kans is aanwezig dat geen van de partijen een ruime meerderheid haalt – een situatie die nieuw is in de Duitse landelijke politiek. Dan zijn er drie fracties nodig om een coalitie te vormen. Dat lijkt nu vooral gunstig voor de Bündnis 90/Die Grünen en de FDP: wie de winnaar straks ook wordt, om deze partijen als coalitiepartner lijkt de grootste partij na de verkiezingen moeilijk heen te kunnen.

De angst voor een dergelijke uitkomst is nu de enige troef van de Duitse christendemocraten.

---

Meer over Duitsland en haar politieke verwikkelingen vindt u hier.