Gemeentelijke uitgaven worden aan de gemeenteraad verantwoordt, die helaas niet zelden de vereiste competentie of belangstelling tot controle mist.

Het progressieve deel van de Nederlandse journalistiek heeft Donner zijn keuze voor het gedoogkabinet Rutte I nooit vergeven. Dat bleek uit het journalistieke verzet tegen het voornemen om hem vicevoorzitter van de Raad van State te maken en ook uit de aanval van 4/10/11 in de Volkskrant op de beleidslijn van het kabinet om zich bij een besluit van Brussel neer te leggen. Dat besluit sloot inkomens boven €33.000 uit van een huurwoning van een woningcorporatie. Dat besluit is onderhandeld door de voorganger van Donner. De betrokken minister was de tegenwoordige burgemeester van Amsterdam, Van der Laan.

De grote steden hadden belang bij de Brusselse maatregel omdat op termijn hierdoor meer woningen ter beschikking komen voor de lage inkomens. De huurtoeslag die ze nu betalen aan de lage inkomens die geen goedkope woning van een corporatie huren is te duur voor gemeenten. Hoe meer goedkope woningen voor deze categorie hoe minder de kosten van de gemeentelijke subsidie.

Brussel vond terecht dat het Nederlandse beleid van subsidies voor woningbouwcorporaties haaks staat op de Brusselse concurrentiebepalingen, maar was bereid een uitzondering te maken voor lage inkomens: die onder €33.000 euro per huishouding. Helemaal consequent was dat niet. Consequenter zou het zijn geweest om alle overheidssteun aan woningbouwcorporaties te verbieden, met name de rijksoverheidsgaranties die het voor de corporaties goedkoper maken om geld te lenen dan voor hun commerciële concurrenten. Huurtoeslagen werken niet concurrentieverstorend en vormen een werkzaam alternatief. Duurder voor gemeenten, maar die moeten dan maar op andere posten bezuinigen.

Dat de gemeente Amsterdam subsidiebedragen besteedt aan onzinnige doelen is algemeen bekend. Geruchtmakend is bijvoorbeeld de subsidie geweest die twintig jaar lang aan de hoofdstad Managua van Nicaragua is verleend. De stedenband tussen Amsterdam en Managua bestond sinds 1984 en was tot 2003 een formele gesubsidieerde samenwerking. In 2003 besloot de gemeente Amsterdam de subsidie in drie jaar tijd af te bouwen. Dat werd hoog tijd. De gemeentewet biedt geen enkel aanknopingspunt voor het subsidiëren van buitenlandse gemeenten en de willekeur waarmee dat gebeurde ontbeerde iedere legitimiteit.

Het gemeentelijke subsidie systeem blijkt een wirwar aan potjes, termen en bedragen. Onduidelijk is wie bepaalt waar het heen gaat. Ook is het soms onduidelijk wie de subsidieverstrekker is. Er zijn erg veel verschillende ‘potjes’ waar burgers en instanties geld uit kunnen halen. Sommige subsidies worden direct door de gemeente verdeeld. Andere belanden eerst in een fonds of in een overkoepelende stichting die het geld naar eigen inzicht verdeelt. Ook de stadsdelen hebben de mogelijkheid subsidies te verstrekken. Er is geen sprake van een centraal werkend controlesysteem, dat de verstrekking van subsidies coördineert en controleert.

Het lijkt heel goed mogelijk te zijn dat er dubbele of driedubbele subsidieverstrekkingen zijn, zonder dat de verschillende instanties dat van elkaar weten. Het wordt tijd dat de gemeente Amsterdam de wirwar ontrafelt en doet zij dat niet dan ligt daar een taak voor de rijksoverheid. Het zou op de weg van een volgend kabinet liggen om

1. Verhoging van de belastinggrondslag en de tarieven van
   gemeentelijke belastingen en andere heffingen te bevriezen.
2. Uitkeringen uit het gemeentefonds te binden aan door een
   registeraccountant gecontroleerde gemeentelijke jaarrekening, Die jaarrekening zou een gedetailleerd overzicht dienen te bevatten van alle gemeentelijke uitgaven en subsidies die
   niet rechtstreeks voortvloeien uit de gemeentewet.

Misschien zijn er ook wel ander wegen waarlangs men een beter inzicht kan krijgen wat gemeenten als Amsterdam met ons geld doen, maar daar zou de gemeente dan zelf maar mee moeten komen. Dat een beter inzicht noodzakelijk is van het uitgavenbeleid in de hoofdstad is wel zeker.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp