Gisteren is een referendum in Denemarken uitgedraaid op een stem tegen de EU. Het onderwerp: of Denemarken zijn opt-out tegen de invoering van bepaalde juridische bevoegdheden van de EU moest intrekken, werd door 53% van de Denen met Nee beantwoord.

Het onderwerp van dit Deense referendum leek onschuldig genoeg. Op papier was het een referendum over deelname aan het gemeenschappelijke Europese justitiebeleid, maar veel Denen grepen het referendum aan om hun onvrede over de EU uit te spreken. Dit gebeurde mede door onduidelijkheid over de consequenties van de een Ja-stem. De Deense regering was niet verder gekomen dan op te merken dat de Deense toegang tot de gegevens van Europol anders onder druk kwam te staan. Men dacht hierbij vooral aan internationale criminaliteit en internationaal terrorisme, onderwerpen die momenteel ‘hot’ zijn, wat dus de kans op acceptatie door de Deense bevolking had moeten vergroten.

Hoewel er nog geen officiële uitslag is, toonden exitpolls van twee landelijke tv-stations dat een meerderheid van de Denen tegen het voorstel is. Bij het ene station is dat met 52,8% van de stemmen, bij de andere met 53,3%. Die marge is voldoende om te kunnen stellen dat de kans dat het Ja nog zal winnen zo ongeveer nul is. De status aparte van Denemarken (ook wat betreft de euro) is een gevolg van een referendum in 1992 over het Verdrag van Maastricht.

Geen Peil
De onduidelijkheid bij de Denen over de precieze gevolgen van een Ja-stem zouden voor de Nederlandse regering een waarschuwing moeten zijn dat het traineren van een volksraadpleging zonder overheidstellingname uit kan draaien op een motie van wantrouwen tegen de EU, terwijl mogelijke voorstanders niet de moeite nemen om te gaan stemmen.

Het Nederlandse kabinet lijkt als overlevingsstrategie te hebben gekozen voor een zo laag nogelijk profiel, in de hoop dat dan wellicht het vereiste percentage van 30% stemmers niet wordt gehaald. Wat dat betreft zal het opkomstpercentage gisteren in Denemarken een rol moeten spelen: 73% van de Denen nam de moeite. Uiteindelijk zou dat zich als een boemerang tegen het kabinet kunnen keren, omdat het de deur open zet er ook nog een motie van wantrouwen tegen dit hoogst impopulaire kabinet van te maken. Want wat gebeurt er als het opkomstpercentage maar 25% is, terwijl ruim 80% daarvan NEE stemt?

Rekentruc?
Rekenkundig is dit een nachtmerriescenario voor het kabinet, omdat het een percentage zou zijn dat ook bij een opkomst van een additionele 15% Nee-stemmers (waarmee de opkomst op 40% zou komen) nog steeds een afwijzing zou inhouden. Natuurlijk is dit rekenkundige grapje niet voor elk Nee-percentage hanteerbaar, en een gezonde minimum-opkomst is veel beter dan hier op te moeten terug vallen. Maar een bijzonder hoge Nee-stem kan ook bij een opkomst van slechts 25% niet genegeerd worden. En in referenda is elk percentage boven de 70 exceptioneel, en zal ook zo gevoeld worden.

Zou men dat nog achteloos terzijde kunnen schuiven omdat de vereiste opkomst niet is gehaald? Ook hier geldt: theoretisch wel, maar praktisch ontstaat een gigantisch electoraal probleem voor de regeringspartijen, omdat ze met een afwijzing dan een hypotheek op de toekomst zullen nemen die elk moment kan worden geëxecuteerd. Met nieuwe landelijke verkiezingen voor de Tweede Kamer binnen een jaar er na kan dat bijna niet goed aflopen, iets wat men zowel bij VVD als PvdA moet beseffen. De PvdA-toezegging dat bij voldoende opkomst de uitslag zeker door die partij zal worden gerespecteerd wijst al in die richting.

Heroverweging Rutte c.s.?
Het zou fijn zijn als de regering zou beseffen dat de struisvogel/schildpad-strategie die men lijkt te gaan kiezen niet verstandig is. Want als de regering weigert campagne te voeren voor wat men wil (wat een heel rare indruk op het electoraat maken zal, al lijkt dat nu nog door weinigen te worden beseft) hebben de tegenstanders alle gelegenheid om onweersproken het referendum op 6 april te verheffen tot een algemene eis tot aftreden van Rutte c.s. En ik vermoed dat je daarvoor probleemloos ten minste 50% van de bevolking naar de stembus krijgt.

Als onder de bevolking dat idee post vat, gaan we op 6 april nog iets meemaken.

Kleine Update

Vanuit Geen Peil kwam vanmorgen het bericht dat men de ODIHR heeft gevraagd internationale waarnemers te sturen naar het Nederlandse referendum. Auw!