Sinds Vladimir Vladimirovitsj Poetin in 2012 opnieuw verkozen is tot president heeft hij topprioriteit gegeven aan het drastisch moderniseren van de Russische krijgsmacht.

Het Kremlin wil van Rusland namelijk opnieuw een Euraziatische supermacht maken die het kan opnemen tegen de Atlantische-alliantie van Noord-Amerika en de EU. De Russen vrezen dat de Atlantische alliantie een unipolaire wereldorde wil nastreven die vanuit Washington bestuurd wordt. De NAVO vormt daarbij de militaire kracht achter dit streven wat geresulteerd heeft in wereldwijde conflicten die op alle spectra worden uitgevochten. Jarenlang heeft Rusland vernederd vanaf de zijlijn moeten toezien hoe het westen ongehinderd regimes omver kon werpen. Terwijl de NAVO steeds verder richting de Russische grens trok, heeft Rusland niks anders kunnen doen dan toekijken. Het Kremlin moest daarom een strategie bedenken die de unipolaire wereldorde kon counteren, en dat is, heel simpel, zorgen dat de wereld multipolair wordt, waarin er meerdere machtsfactoren zijn die ongeveer allemaal even machtig zijn. Zo kan er een nieuwe alliantie ontstaan die min of meer geleid wordt vanuit Moskou. Dit is voor Poetin de enige manier om de macht van het westen tegen te gaan. De Russische krijgsmacht zal in hierin een belangrijke taak toebedeeld krijgen vanuit het Kremlin, en dat is nou precies de reden waarom Poetin topprioriteit heeft gegeven aan de modernisering er van.

De roebelcrisis van 1998 bracht Rusland aan de rand van de afgrond. Daarnaast werd het land ook nog is geconfronteerd met een langslepend conflict in Tsjetsjenië wat de staat uiteindelijk miljarden zou kosten, daarbovenop mislukte ook nog is de graanoogst waardoor de Russen genoodzaakt werden om voedselhulp te vragen aan de internationale gemeenschap. Kortom, Rusland was een puinhoop en kon met veel moeite nog een klein deel van zijn krijgsmacht inzetbaar houden. Toen Jeltsin op 31 december 1999 aftrad, erfde Poetin, als nieuwe president van de Russische Federatie, dus een land in zeer slechte conditie. Rusland was overgeleverd aan grootschalige corruptie, egoïsme en wanbeleid. Voor Poetin was het duidelijk: hij moest de strijd aangaan tegen corruptie en razendsnel de economie herstellen voordat het volk in opstand zou komen.

Poetin, als voormalig inlichtingenspecialist, weet als geen ander hoe essentieel het is om het vertrouwen van het volk te winnen. Ten tijde van het uiteenvallen van de Sovjet-Unie was Poetin, als KGB-officier, gestationeerd in Oost-Europa. Van dichtbij kon hij zo ervaren wat het betekent wanneer een vrij volk geen vertrouwen meer heeft in het regerend gezag. Poetin zag de Oost-Europeanen massaal overlopen naar het kapitalistische westen, simpelweg doordat de economische vooruitzichten daar een stuk beter waren. Voordat Poetin president werd had hij daarom al zijn visie klaar dat hij Rusland, voornamelijk economisch, moest gaan hervormen wilde hij het vertrouwen herwinnen van de Russische bevolking.

Gedurende zijn eerste twee termijnen als president (2000-2008) heeft Poetin zijn visie uit laten komen. Ondanks dat de hoge brandstofprijzen zeker geholpen hebben, zijn de inkomens- en levensstandaarden voor de meeste Russen verbeterd. De Russische economie groeide in een indrukwekkend tempo, pensioenen werden tijdig betaald en er werd flink geïnvesteerd in het verbeteren van de gezondheidszorg, het wegennetwerk, het onderwijs etcetera. Hiermee heeft Poetin zijn belangrijkste doel gehaald: zijn populariteit vergroten bij zijn achterban.

Rusland bijt van zich af
Voordat Poetin president werd zag het westen in Rusland geen grote dreiging meer (Het enige waar Rusland nog mee kon dreigen waren zijn verouderde kernwapens.) en was het een kwestie van aftellen tot Rusland zich aan Washington zou overgeven of in chaos zou vervallen. Wellicht heeft het westen zich hierin zwaar vergist, of ze waren te naïef, om te denken dat Rusland zich zomaar gewonnen zou geven. De vechtlust van de Russen heeft ervoor gezorgd dat zij op een verbazingwekkend snelle manier hun land weer uit de crisis hebben gehaald. De stijging van de wereldwijde olieprijs, de export van Rusland bestaat voor 70 procent uit olie en gas, heeft hier een belangrijke bijdrage aan geleverd. Het zou zeer naïef zijn geweest van het westen om te denken dat de Russen zich zo makkelijk zouden laten verslaan. Wellicht zijn ze vergeten met wat voor felheid het Russisch patriottisme Nazi-Duitsland versloeg, of hoe de Russen complete wapenfabrieken, met paard en wagen, door weer en wind evacueerden naar nieuwe industriegebieden honderden kilometers richting het oosten om ze zo buiten het bereik van de Nazi’s te houden. Nee…. Rusland zou zich niet snel overgeven.

Nadat Rusland economisch was hersteld, diende de gelegenheid zich aan om zich weer te presenteren op het geopolitieke wereldtoneel. Nadat de VS in 2008 in Georgië een nieuwe regering installeerde sloeg Rusland militair terug. Voor Poetin bevestigt het conflict in Georgië het vermoeden dat het westen blijkbaar pas begrijpt wat de Russische belangen zijn wanneer Rusland militaire taal spreekt. De oorlog in Georgië is mogelijk het keerpunt geweest waarin het westen zich toch wel zorgen begon te maken over de capaciteiten van de Russische krijgsmacht. Ondanks dat de militaire operatie niet vlekkeloos verliep gaf het wel aan dat Rusland niet langer meer langs de zijlijn blijft toekijken hoe de Atlantische alliantie de Russische belangen bedreigt.

De Kremlin-strategie
Het is een illusie dat Rusland, los van de kernwapens, een militaire dreiging vormt voor het westen. De NAVO is voor Rusland veel te machtig. Een conflict met de NAVO is voor Rusland dan ook geen optie. Het Kremlin heeft daarom een strategie ontwikkeld dat een tegenpool moet vormen tegen de unipolaire wereldorde die beschermd wordt door de NAVO. Deze strategie moet ervoor zorgen dat de wereld multipolair blijft waarin verschillende landen allemaal evenveel invloed zullen krijgen.

Deze strategie zou zich voornamelijk op diplomatiek niveau afspelen en zou met name zijn gefocust op de BRICS-landen (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika) maar ook op landen als Turkije, Vietnam, Iran en de Filipijnen. Als een aantal van deze landen besluit om buiten de invloedssfeer van Washington te blijven (in het geval van Turkije en de Filipijnen komen zij steeds meer in verzet tegen de EU en de VS) heeft het Kremlin zijn doel bereikt. Met deze landen kan Rusland uiteindelijk zijn alliantie ontwikkelen die de NAVO kan evenaren.

Veel van deze landen liggen op het Euraziatische vaste land wat Rusland een groot voordeel oplevert ten opzichte van de Atlantische alliantie. Doordat Rusland een groot deel van het Euraziatische continent domineert kan het daardoor ook betere contacten onderhouden met andere (Eur-)Aziatische landen. Moskou wil dolgraag een alliantie smeden met China, India, Iran en Syrië waarbij de eerste twee landen Rusland geopolitieke toegang verlenen tot de Pacific en de Indische oceaan. Voor het westen zou zo een alliantie een nachtmerrie kunnen zijn wat kan resulteren in een machtsstrijd tussen de Euraziatische continentale machten, onder leiding van Moskou, tegenover een oceanische macht van de Atlantische Alliantie onder leiding van Washington.

De vrees voor Poetin
Poetin beseft heel goed dat het westen van hem af wil en dat zij Rusland willen destabiliseren, omdat zij het Russische expansionisme vreest. Maar wat voor Rusland geldt, geldt ook voor het westen, en dat is dat de NAVO Rusland ook niet militair kan aanvallen, althans, als zij niet zitten te wachten op een kernoorlog. Poetin zal namelijk niet terugdeinzen wanneer hij zich gedwongen voelt tot het inzetten van zijn kernwapenarsenaal. De kernwapens bieden Rusland een schild van veiligheid waarachter zij hun multipolaire-strategie kunnen voortzetten zonder bang te hoeven zijn dat de NAVO binnenvalt. Daarom willen de VS in omliggende landen van Rusland, zoals Polen en Turkije, antiraketsystemen plaatsen om Rusland te ontdoen van zijn veiligheidssysteem. (De reden dat, zowel Washington als Moskou, zoveel kernwapens in hun arsenaal hebben heeft ermee te maken dat zij er rekening mee houden dat er meerdere raketten met kernkoppen onderschept zullen worden door geavanceerde-antiraketsystemen) Om toch de macht van Poetin te kunnen breken heeft het westen de aanval geopend op de Russische achilleshiel, de economie.

Doordat de Russische economie zeer kwetsbaar is, werd het Kremlin geconfronteerd met grote strategische uitdagingen. Een daarvan is dat de economische stabiliteit zeer afhankelijk is van de energie-export, voornamelijk olie en gas. Toen, waarschijnlijk na het conflict in Georgië, duidelijk werd dat een groot deel van de opbrengst uit de energie-export wordt besteed aan het moderniseren van de Russische krijgsmacht, moest het westen wel in actie komen om de Russische beer terug zijn kooi in te duwen.

Om de Russische economie te treffen besloot het westen, nog voordat de Arabische lente zou uitbreken, dat Europa minder afhankelijk moest gaan worden van Russische energieleveranties. Er moesten daarom nieuwe energiebronnen worden aangeboord die Europa konden voorzien van alternatieve energie. Het enige probleem was dat veel van deze energiebronnen in landen lagen die (vaak nog historische) banden hadden met Rusland, zoals Libië, Algerije, Zuid-Jemen en Syrië. (Irak werd in 2003 al uit handen van Rusland getrokken). Voordat er in deze landen geboord kon worden moesten dus eerst de zittende (pro-Russische) regeringsleiders omvergeworpen worden om plaats te maken voor een pro-westerse regering. Oftewel, de Arabische lente is niet zomaar ontstaan doordat een Tunesische marktkoopman zichzelf in brand stak.

Arabische revolutie
De reden dat de Arabische revolutie veelal tot chaos heeft geleid komt mede doordat Rusland niet meer vanaf de zijlijn bleef toekijken. Rusland begon zich ook (militair) te mengen in de conflicten van Noord-Afrika en het Midden-Oosten (NAMO), die in hun ogen, veelal door het westen zijn veroorzaakt, om de Russische belangen te beschermen. Russische militairen moeten er voor zorgen dat de alternatieve energiebronnen vanuit de NAMO-regio gehinderd worden zodat Rusland haar monopolie behoudt op de gasleveranties richting Europa. Libië is een goed voorbeeld. Libië heeft de beschikking over grote energie-voorraden die een bedreiging vormen voor de Russische monopolie op de energietoevoer naar Europa. Net als in Syrië, heeft Rusland daarom zijn Russische special forces naar Libië gestuurd om pro-Russische milities te trainen en te sponsoren zodat ze als proxy-force voor de Russische belangen kunnen gaan vechten. Dit is precies dezelfde strategie die het westen jarenlang heeft geïmplementeerd toen Rusland aan de zijlijn stond toe te kijken. Echter, Russische generaals hebben in die jaren wel kunnen leren van de tactieken die westerse  (NAVO) militairen jarenlang hebben gehanteerd tijdens dit soort operaties, dit heeft uiteindelijk Rusland doen besluiten om een deel van zijn militaire eenheden hierop aan te passen….en zo wordt het westen geconfronteerd met zijn zelfbedachte strategie.

Doordat Rusland de alternatieve energie-export naar Europa hindert, blijft Europa aankomende jaren voor een groot deel afhankelijk van de Russisch gasleveranties en kan Rusland ondertussen blijven investeren in zijn militaire apparaat. Het westen zag, na de annexatie van de Krim door Rusland in 2014, dan eindelijk zijn excuus om de Russische economie te treffen. Door Rusland te straffen door sancties op te leggen kon het eindelijk de Russische economie een stoot toebrengen. Maar of dat de Russische expansie doet stoppen is nog maar de vraag. Van het afschieten van hightech kruisraketten vanaf oorlogsschepen op de Kaspische zee tot accurate artillerie bombardementen op Oekraïense militaire installaties tot het wereldwijd inzetten van special forces heeft Rusland laten zien waartoe het in staat is.

Poetin heeft jaren geleden al zijn krijgsmacht ontdaan van bureaucratische generaals die geen toevoeging meer boden op de modernisering van zijn militaire apparaat. In plaats daarvan heeft hij generaals aangesteld met een innoverend denkvermogen en met de wil om te winnen. Generaals die durven op te komen voor de belangen van hun volk en niet bang zijn voor een beetje patriottisme. Aan deze generaals heeft Rusland te danken dat zij weer meedoen op het wereldtoneel.

---

Deel 2 zal voornamelijk gaan over de transformatie van het grote logge Sovjetleger tot een kleine gemoderniseerde, snel inzetbare strijdmacht. Hierin komen onderwerpen aanbod waar de Nederlandse defensie wellicht wat van kan leren.

---

Dit essay verscheen eerder op Valkyries.nl