Dat de integratie van migranten slecht verloopt is geen omstreden onderwerp meer. Het is een puur integratiedebacle. De vraag echter wat daar al dan niet aan kan worden gedaan is een bron van discussie en tegenstellingen.

Veelal wordt de gebrekkig verlopende integratie geweten aan het veel te tolerante links dat meer in discriminatie en mensenrechten geïnteresseerd lijkt te zijn dan in integratie. Links steunt ook regelmatig de beschuldiging van islamofobie of van fascisme als het om islamcritici gaat die naar de islam wijzen als belemmering van integratie. Links kiest verder als regel voor het sociaal-economische model om achterstand van migranten te verklaren. Links bestrijdt ook islamcritici die de islam als belemmering zien voor integratie. Alle discussie leidt tot een zwalkend integratiebeleid en het is niet juist om daar alleen links de schuld voor in de schoenen te schuiven.

Van de VVD mag je zijn wie je bent
Vanuit haar liberale principes verkondigt de VVD, kort samengevat, dat iedereen mag zijn wie hij wil zijn, behoudens de grenzen van de wet. In feite betekent dat de acceptatie van de multiculturele samenleving en van diversiteit. De standpuntverklaring van de VVD begint met: “De VVD denkt en werkt vanuit het liberalisme. Dat betekent dat wij een samenleving willen waarin mensen zo veel mogelijk vrijheid hebben.” En, “Deze vrijheid komt ieder mens toe, zonder enige discriminatie. De vrijheid moet zo groot mogelijk zijn.

Er zijn wel grenzen aan persoonlijke vrijheid. De vrijheid van de een mag de vrijheid van de ander niet belemmeren. En we moeten oog hebben voor de belangen van toekomstige generaties.” De vrijheid bij de VVD staat niet op zichzelf: “De VVD heeft vijf liberale kernwaarden: vrijheid, verantwoordelijkheid, verdraagzaamheid, sociale rechtvaardigheid en de gelijkwaardigheid van alle mensen.” Die waarden worden niet meer fundamenteel verdedigd. Het dominante profiel van de VVD is niet vrijheid, maar geld en graaien.

Liberale principes zijn gedateerd
Liberale principes zijn in een andere tijd ontstaan dan de onze. De samenleving waarin ze geldigheid hebben gekregen en ook door andere partijen werden gedragen, is verdwenen. Met name door de individualisering en het najagen van het eigen geluk is er een andere samenleving ontstaan waarin de samenhang van vrijheid met andere liberale waarden – verantwoordelijkheid, verdraagzaamheid, sociale rechtvaardigheid en de gelijkwaardigheid van alle mensen- is verwaterd. De met rechten omklede vrijheid -vrijheid van godsdienst, vrijheid van meningsuiting en vrijheid van vereniging- wordt vaker geclaimd en verdedigd dan de bijbehorende verantwoordelijkheid. Over ‘verantwoordelijkheid’, zegt de VVD: “Een mens moet de gevolgen van zijn daden zelf dragen”.

Al weer een verwaterd principe in een samenleving waarin de consequenties van keuzes steeds minder aanvaard worden. Ongeveer iedere minderheidsgroep beroept zich op de rechten die vrijheid bieden en laat zich nauwelijks aanspreken op verantwoordelijkheid. Ze willen allemaal Nederland ‘beter maken’ door het land meer op hen te laten lijken en aan hun wensen en behoeften te laten voldoen. Verdraagzaamheid is daarbij een schaars goed geworden. Wat niet op hen lijkt deugt niet. Liberale principes functioneren in een samenleving waarin de onderlinge samenhang door het delen van dezelfde waarden en normen voldoende sterk is. Wanneer dat niet het geval is, worden die waarden en normen opportunistisch misbruikt en leidt dat tot verdere verdeeldheid. Vooral als handhaving uit het oogpunt van kosten verwaarloosd wordt.

Stapje terug
‘Een mens moet de gevolgen van zijn daden zelf dragen’ is een belangrijk uitgangspunt van de VVD. Dit beginsel lag ten grondslag aan de keuze om vluchtelingen zelf verantwoordelijk te maken voor hun inburgering. Het mislukte. Een van de redenen was de wildgroei van taalscholen. Tolken begonnen bijvoorbeeld taalscholen met de reclame dat vluchtelingen beter naar taalscholen van geloofsgenoten konden gaan. Nu wordt er een stapje terug gedaan en komt het taalonderwijs vanaf 2020 weer onder de hoede van gemeenten. Kennelijk zijn er toch grenzen aan het najagen van het eigen geluk. Die grenzen worden nauwelijks meer benoemd, laat staan gehandhaafd. Als motief voor de beleidswijziging wordt genoemd dat vluchtelingen nog niet in staat zijn om in vrijheid de juiste keuzes te maken.

Laissez faire, laissez passer
Het aan de markt overlaten van de taallessen paste in de economische opvattingen van de VVD. Dat het niet zou lukken was te voorzien. Het ondernemen in de huidige samenleving staat in het teken van geld verdienen. De liberale beginselen die ten grondslag liggen aan de vrije markt, spelen steeds minder een rol. Hetzelfde geldt voor het opeisen van minderheidsrechten. Het najagen van het eigen geluk wordt niet meer gedempt door vanzelfsprekende normen en waarden. Het omgekeerde is het geval. Minderheden nemen geen verantwoordelijkheid voor de eigen keuzen en de daar aan verbonden consequenties, maar stellen de samenleving verantwoordelijk voor die consequenties.

De VVD kan worden verweten dat ze trouw blijft aan uitgangspunten die zonder grondige verdediging niet meer werken omdat de samenleving is veranderd. Alleen al de omvangrijke aanwezigheid van islam-aanhangers stelt nieuwe vragen over hoe omgegaan moet worden met een begrip als ‘vrijheid’. De VVD is daar te laks in alsof ze denkt dat haar uitgangspunten nog voldoende waarde hebben in de huidige samenleving en het wel goed zal komen. Er zitten wel scheurtjes in dat beleid. Minister Blok en fractievoorzitter Dijkhoff lieten zien dat er ook andere gedachten leven, maar zij werden teruggefloten door de oppositie en lieten dat gebeuren.

Liberaal reveil
De liberale beginselen hebben het Westen gevormd. De verwatering van die beginselen zijn de belangrijkste bron voor de politieke onvrede die in de samenleving aanwezig is. Rechten zonder plichten wordt niet geaccepteerd. Het gebrek aan integratie wordt niet geduld. Op dit ogenblik is dat het meest zichtbaar in Denemarken waar met harde hand de grenzen worden aangegeven en verblijf, zonder de daar levende waarden en normen te aanvaarden, wordt ontmoedigd. Als je de liberale samenleving wilt verdedigen, is er geen andere keuze. Anders laat je anderen met een eigen agenda de koers bepalen.

Als de VVD haar verkiezingsprogramma voor 2022 gaat schrijven, zou een eigen invulling van het Deense beleid leidend moeten zijn. Geen tolerantie voor intoleranten, geen naturalisatie zonder herkenbaar onderschrijven van liberale waarden, geen keuzes zonder de consequenties daarvan te aanvaarden en een economisch beleid waarin de vrijheid van een ondernemer niet verder gaat dan liberale waarden toestaan. Vrijheid moet verdiend worden, ook door de islam. Handhaving moet grote prioriteit krijgen.

---

Dit artikel verscheen eerder op Peter’s Blogboek