Bijgaand treft u een gesproken versie aan van De Vreemdeling. Bepaald geen Kerstverhaal op het eerste gezicht, al suggereert de titel u dat wellicht.

Toch valt er wel iets te zeggen voor een link met Kerstmis, want ook de hoofdpersoon uit deze roman is zijn weg zoekende op een plek die hem welbeschouwd vreemd is en waarin hij zijn plek maar moeizaam definiëren kan. De titel van de Nederlandse vertaling uit 1949 is hieraan echter medeschuldig. Die had beter De Vreemde kunnen luiden, aangezien dat aan deze vertelling meer recht zou doen dan De Vreemdeling, wat een te letterlijke vertaling van de Franse titel L’etranger is. De gedachte van het boek komt eerder Heinlein’s Stranger in a strange land nabij, hoewel verder iedere vergelijking mank gaat.

De Vreemdeling is een beklemmend boek uit een wereld die ons vreemd geworden is. Het speelt in Algiers in een periode dat de daar wonende Fransen dat als een ondeelbaar onderdeel van Frankrijk beschouwden. Geen kolonie, maar een deel van Frankrijk. De rond lopende Arabieren die in het boek maar een marginale rol spelen worden beschouwd als normale achtergrondfauna zou je bijna moeten zeggen – de ironie van de moderne Franse werkelijkheid dat aangaande is een speling van het lot der geschiedenis. Tot 1960 wilden de meeste Fransen Algerije niet loslaten, en het gevolg is geweest dat Algerije Frankrijk nog steeds bij de kladden heeft.

Aan Albert Camus was deze ironie niet besteed. Niet tijdens het schrijven, en ook niet daarna. Zijn dood in 1960 verhinderde zelfs het meemaken van de Algerijnse onafhankelijkheid in juli 1962. Camus’ bekendste werk is overigens De pest, maar De Vreemdeling is een minstens zo rijk boek.

In de eerste helft van het boek maken we kennis met de hoofdpersoon, die als een ietwat kille, afstandelijke jonge man wordt geportretteerd. Ook wat inhoudsloos, maar dat wordt pas gaande het boek pregnanter. We lezen wat over zijn werk, zijn leven, volgen zijn reis naar het rusthuis voor ouderen, waar hij zijn moeder heeft ondergebracht en die hij mede begraven moet als hij bericht krijgt van haar overlijden. Dit alles wordt heel gelijkmatig en zonder emotie gepresenteerd, en op die wijze leren we Meursault beter kennen dan zijn omgeving, die hem vooral ziet als een rustig, behulpzaam mens dat ietwat gesloten is, maar van goede wil. Die goede wil wordt hem per saldo fataal, als hij onder ietwat vervreemdende omstandigheden een Arabier vermoordt op het strand bij Algiers.

Het tweede deel van deze novelle (voor een roman is het werk waarlijk te kort, de 147 pagina’s van mijn 23e druk uit 1990 zijn al wijd gezet uitgewalst) speelt zich af in de juridische context op weg naar Meursaults ter dood veroordeling na een proces waarin de aanklager een hyperemotionele rol speelt teneinde de doodstraf te kunnen eisen en van de jury verkrijgen. Herken het opvallende contrast met de moderne rechtspraak, waarin juist de nadruk ligt op de emotionele beslommeringen van verdachten is komen te liggen – ook voor de rechters en hun uitspraken.

Toen ik gisteren een tweet zag langskomen waarin naar de bijgaande gesproken versie werd gelinkt, heb ik De Vreemdeling weer uit de kast gehaald en herlezen. Mij viel op hoe weinig ik van het eerste deel onthouden had – hoezeer ook aangenaam leesvoer – en ook hoe indringend het tweede deel is. De beklemming doet denken aan boeken als De Muur (Sartre) en Dialogue with Death (Arthur Koestler), die niet voor niets ook situaties beschrijven waarin een veroordeelde op zijn (al dan niet komende) einde wacht. Wat De Vreemdeling anders maakt is de inhoudsloosheid van Meursault, waarvan je steeds vaker gaat begrijpen dat hij nooit meer is geweest dan een onbeschreven blad waarop anderen hun impressies naar believen konden projecteren. Zoals als zijn vriendin vraagt of hij met haar trouwen wil: “Ja, OK.” “Houd je van mij?” Na enig nadenken: “Ik geloof het niet, maar trouwen is prima, want veel betekenis heeft het niet.” Deze indolentie van Meursault is navrant maar domineert zijn uiteindelijke lot.

De enige twee momenten dat Meursault uitbarst in emotionele woede vallen niet voor niets samen met het einde van het eerste deel (de moord op de naamloze Arabier), en het einde van het boek. Er lijkt pas aan het einde van het werk iets van een emotionele ontwikkeling op gang te komen in Meursaults persoonlijkheid. Maar het is te laat, de guillotine wacht en het tijdstip voor hun ontmoeting naakt.

---

Duur (Frans) gesproken versie; 2:51:03 – nNiet neer dan een avondje dus!

Publicatie 17 augustus 2017

---

De vreemdeling – Albert Camus

Uitgeverij De Bezige bij

ISBN 9789023477730

31e druk, januari 2013

160 pagina’s

U kunt het hier bestellen