De geschiedenis herhaalt zich niet, maar de fouten die ooit werden gemaakt hebben de neiging zich in verschillende varianten steeds opnieuw te manifesteren. In een democratische setting pijnlijk genoeg meer dan in autocratischer type regeringen.

Eén van de belangrijkste lessen van verstandig omgaan met verslagen tegenstanders is het zoveel mogelijk matigen van ressentimenten over nederlagen. Want wellicht zijn op een dag de rollen omgekeerd, en dan is eenzelfde behandeling van de eertijdse verliezer te prefereren boven pogingen een partij geheel af te knijpen. Maar daarvoor is het wenselijk als de cultuur van machthebbers constant is, en dit principe er binnen zo logisch geworden is dat zij geen verdere explicatie behoeft.

Europa heeft sinds de vroege middeleeuwen een dergelijk systeem gekend, en het heeft ons continent mogelijk meer voordelen gebracht dan wij wensen te beseffen. Wensen te beseffen, omdat ons huidige paradigma rechtvaardigheid hoger in het vaandel staan heeft dan genade. U kunt nu geïrriteerd uw hoofd schudden, maar er zijn veel argumenten voor – meer dan U beseffen zult.

Na de Eerste Wereldoorlog werd heel Europa op de schop genomen met als doel meer rechtvaardigheid voor de Europese volkeren te garanderen. 20 jaar later begon een der meest beschamende perioden uit de Europese geschiedenis, waarvoor de brandstof in ruime mate werd aangedragen door de wijze waarop het Verdrag van Versailles – en alle satellietverdragen die daarbij hoorden – was geformuleerd. De oude Franse maarschalk Foch – een van de grote helden uit die oorlog – zag het goed toen hij stelde dat: Versailles geen vredesverdrag was, maar een wapenstilstand voor twintig jaar. Het gaat mij hier overigens niet om de accuratesse van de genoemde termijn, maar om zijn begrip van de principes die hierdoor aan het werk gingen. Het knechten van grote staten als de gelegenheid zich daartoe leent is voor de langere termijn zelden verstandig. De keus gaat tussen vernietiging of een zo mild mogelijk omgaan met de verliezende partij. Maar aangezien we voor vernietiging te beschaafd geworden zijn, doch de publieke opinie vergelding eist, zijn democratieën geneigd te kiezen voor wat daar het dichtst bij ligt, zonder de trekker daadwerkelijk over te halen. Uiteindelijk is dat extreem onverstandig.

Dat dit na WW2 verstandiger werd aangepakt werd vergemakkelijkt door de wandaden die uit naam van het Hitler-regime waren bedreven. En de Duitse staat zoals die eerder bestond werd wel degelijk aan een zekere vernietiging onderworpen. Maar deze lange, lange inleiding moet leiden naar onze omgang met de verliezer van de Koude Oorlog: Rusland. De ontmanteling van het Sovjetrijk vertoont grote overeenkomsten met wat Duitsland en Oostenrijk-Hongarije overkwam na WW1. Ook de leidende gedachte komt overeen met die onverstandige periode: gedurende de twintig jaar na de val van het communisme poogde de USA Rusland naar het tweede plan te duwen, en mogelijk nog iets verder. Onstuitbaar verschoven de grenzen van de westerse invloedssfeer oostwaarts.

En toen was daar ineens Putin.

En sinds Rusland weerwerk geeft, lijkt het land in de westerse media de behandeling ten deel te vallen waar Hitler-Duitsland in het Interbellum recht op had gehad. Er zijn veel meer parallellen te trekken tussen Rusland nu en Duitsland in de jaren dertig. Er zijn ook verschillen – grote zelfs. Maar waar het me in dit stukje om gaat, is benadrukken dat de nieuwe wapenwedloop die op ons afkomt onvermijdelijk is. Niet in het minst door onze eigen gedachte dat er in onze tijd nooit meer oorlog komen zou. Wellicht is het onze tijd niet meer, maar die van Rusland? In ieder geval zal herbewapenen onvermijdelijk zijn, en we lopen achter.

De Russen zijn enige jaren terug al begonnen met het ontwerpen van nieuwe generaties wapentuig, en het westen ligt achter. Ver achter eigenlijk. Niet alleen doordat Rusland beschikt over een groter leger – dat was altijd al zo. Maar doordat het technologisch nauwelijks nog op het westen achter loopt, militair-technologisch loopt het op sommige punten zelfs voor. Afgelopen najaar kwamen de Amerikanen er achter dat ze in geen van de oorlogsimulaties die zij geregeld houden teneinde de NATO-bondgenoten scherp te houden, het zouden kunnen winnen van Rusland. Sindsdien is de NATO een stuk rustiger van toon geworden – ik schreef daar al eerder over.

Nu de USA haar inspanningen in Europa verviervoudigt, zal Europa mee moeten doen. Dat zal veel geklaag en een geestelijke omschakeling in onze democratieën vereisen. Toch is het nodig. We zullen onze defensie opnieuw moeten opbouwen – in Nato-verband, niet onder een EU-paraplu – om serieus genomen te worden.

Dat tegelijkertijd noodzakelijk is verstandig met de nieuwe status van Rusland om te gaan kan ongezegd blijven – al vrees ik dat we er daarmee nog niet zijn. Van Oekraïne dienen we te begrijpen dat we er geen belang bij hebben er een confrontatie met Rusland uit te lokken. Rusland heeft duidelijk gemaakt dat een westerse bluf direct zal worden aangegrepen. Dat kunnen we nu niet hebben, en alleen daarom past ons bescheidenheid.

Laten we hopen dat onze democratische voorlieden de juiste stappen nemen zullen. Want het zijn juist zij, waarover ik me de meeste zorgen maak. Met hun eeuwige gekwaak over de rechtvaardigheid van een bepaalde aanpak. Aan het eind van het verhaal is altijd nog het uiteinde van een geweer dat de finale uitspraak zou kunnen doen.