Toen de taakstraf in Nederland werd ingevoerd, was het in één klap afgelopen met het cellentekort. We hadden nu cellen over en konden die aan België gaan verhuren.

Ook voor criminelen was het een flinke verandering. Een dezer dagen was er iemand van de reclassering die op tv kwam vertellen wat de gevolgen waren geweest. Dat deed hij naar mijn mening nogal subjectief. Hij had het vooral over de gevolgen voor ‘begeleiders’ zoals hij zelf, niet over de gevolgen voor de samenleving. Wat er met name niet uit kwam was, hoe je de taakstraf moet zien tegen de achtergrond van de functie van de straf.

Straffen dienen immers om aan de samenleving te tonen dat misdaad niet loont. Dat iemand, die een belangrijke norm overschrijdt, naar evenredigheid zal moeten boeten, om zodoende het recht in de samenleving overeind te houden. Straf dient niet ter verbetering of heropvoeding van de gestrafte.

Dat gebeurt om twee redenen niet. In de eerste plaats is het deel van de criminele bevolking dat daadwerkelijk gearresteerd en berecht wordt daar veel te klein voor. In de tweede plaats leert de ervaring dat de meeste gevangenen de gevangenis slechter uitkomen dat ze erin gegaan zijn. De gevangenis is eerder een hoge school van de criminaliteit dan een plek waar de mensen wangedrag wordt afgeleerd.

Hoe moet je in dit verband de taakstraf waarderen[1]? Vraag het de gewone mensen en die vertellen U dat een taakstraf in hun ogen geen echte straf is, maar meer doen alsof. Dat klopt ook, in zoverre dat een flink percentage van de taakgestraften niet op komt dagen en pas in beweging komt als de taakstraf weer is omgezet in een gewone gevangenisstraf. Een taakstraf voor iemand uit het criminele milieu heeft verder tot nadeel dat de vrijheid van de betrokkenen onvoldoende wordt beperkt en dat de begeleiders niet in staat blijken te zijn om de gestraften onder controle te houden.

Het enige schijnbare voordeel van de taakstraf was dat op de achterstand, die ontstaan was bij de berechting en bestraffing van misdadigers, kon worden ingelopen. Maar dat voordeel was alleen schijnbaar. In wezen was het eerder een erkenning van het feit dat we als overheid en samenleving resigneren en de misdaad niet langer serieus kunnen bestrijden.

Dat komt doordat er voor straffen en strafrecht eigenlijk geen plaats is in een humanistische samenleving. Een mens is in onze wereld het hoogste wat er is en ook een gestrafte is een mens. De straf die iemand wordt opgelegd kan dat menselijke aspect niet negeren. Ook een gestrafte moet met eerbied worden behandeld en daarin schuilt een innerlijke tegenstelling.

Vandaar de taakstraf: we noemen het een straf maar het is er eigenlijk geen. Het is een taak die iemand wordt opgelegd en een overzichtelijke taak. Hij kan niet langer dan zes weken duren, waarvan maximaal de helft uit werken bestaat. De rest van de tijd zit de gestrafte in een leslokaal en leert hoe het anders en beter kan. Overigens is het voor U misschien aardig om te weten dat de echte misdaad een voorkeur heeft voor het gevang. Het is daar gezelliger en een stuk minder saai, vinden ze.

Van welke kant je het ook bekijkt, de taakstraf is een onding. Hij zou zo snel mogelijk weer moeten worden afgeschaft en vervangen door donkere en vochtige gevangenissen waar mensen met kettingen aan de muur vast zitten, behalve als ze tien minuten per dag op individuele basis worden gelucht. Voor dat soort gevangenissen kunnen we leegstaande overheidsgebouwen gebruiken en de reclassering schaffen we af. Die ambtenaren stappen over naar het bewakingspersoneel, liefst zo dat we per gevangene een bewaker hebben.

Behalve een terugkeer naar echte straffen zouden we ook een manier moeten vinden om groepen te straffen. Dat kunnen we nu eigenlijk niet. Het begaan van een moderne misdaad is als handeling meestal verspreid over een groep samenwerkende mensen en daarnaast is zij bovendien gespreid in de tijd. Het gevolg is dat een dergelijke misdaad in de praktijk vaak aan niemand ten laste kan worden gelegd, behalve als zijn aandeel ook separaat weer een misdaad is, wat lang niet altijd het geval blijkt.

Het bestaande strafrecht is daar niet op ingericht. Dat gaat nog uit van de klassieke eenheid van tijd, plaats en handeling. Het zou dienstig zijn als de overheid aan iemand buiten de bestaande strafrechtwereld de opdracht gaf om een totaal nieuw systeem te ontwerpen dat aan de moderne tijd en de tegenwoordige misdaad is aangepast. Dat nieuwe systeem zouden we dan bij voorkeur met de buurlanden moeten coördineren, want de misdaad van tegenwoordig is veel internationaler dan het strafrecht.

Nederland geldt nu als een asielplaats voor de zware misdaad, maar als we ons systeem aan de misdaad gaan aanpassen zou het wel eens omgekeerd kunnen worden en daar zijn die buurlanden dan weer niet bij gebaat.

---

1. De taakstraf kan voor maximaal 480 uur worden opgelegd. Van die 480 uur kan maximaal 240 uur een werkstraf zijn. De rest is dus leerstraf. De taakstraf bestaat immers uit een werkstraf, een leerstraf of een combinatie van beide. De taakstraf kan niet worden opgelegd als men wordt veroordeeld voor een overtreding waarop geen vrijheidbenemende straf (gevangenisstraf of hechtenis) is gesteld.
   Als u de taakstraf niet of niet goed uitvoert, dan kan er vervangende hechtenis worden toegepast. De vervangende hechtenis wordt opgelegd voor minimaal 1 dag en voor maximaal 8 maanden. 1 dag hechtenis staat gelijk aan 2 uren werkstraf.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp