De spanningen in de coalitie zijn groter dan ze lijken
Gisteravond was Halbe Zijlstra bij Pauw & Witteman. Het is een treurige constatering dat de boodschap die hij bracht werd geflankeerd door idioten waarvan bekend is dat het land zich er drukker over maakt dan wellicht noodzakelijk, gegeven de ernst van wat Zijlstra te vertellen had. Maar aangezien het zo mooi past in de strategie van dit kabinet zo min mogelijk onrust te veroorzaken had iedereen die dit inzag het in de eerste plaats over wat die arme Halbe overkwam, in plaats van zich de implicaties van zijn boodschap te realiseren. En die was niet mis, eerlijk gezegd.
Cruciaal in wat Zijlstra te melden had was zijn opmerking dat we er op voorbereid moesten zijn dat de verzorgingsstaat nog meer te lijden zou krijgen van de economische stagnatie dan zij nu al doet. En voor het eerst hoorden we daardoor een Nederlandse politicus die besefte, wat de consequenties zullen zijn van wat ik vorige week hier al noteerde, namelijk dat de komende tien jaar (in Europees verband) weinig of geen economische vooruitgang zal worden geboekt. En inderdaad, de ingebouwde financieringstekorten van de afgelopen 40 jaar zijn bij de huidige inflatie (omineuze constatering) dan niet langer betaalbaar.
Dit alles werd netjes ingebed in een groter bezuinigingsverhaal, maar het is een belangrijke boodschap waarvan iedereen op zijn vingers kan natellen dat de PvdA er diep ongelukkig mee zijn zal. Niet alleen is dit iets dat zij naar haar achterban niet verkopen kan op straffe van definitieve slachting door de SP, maar zelfs haar huidige achterban van arbeiderskinderen uit de middenklasse zal dit niet willen horen. Wat deze zondagskinderen evenmin horen willen zullen is dat ook de OS meer en meer op de helling zal moeten. Niet onbelangrijk, aangezien in Nederland woonachtige professionele goeddoeners een voornaam deel van dat OS-budget gebruiken om hun jaarlijkse vakantie in een ecologisch verantwoord resort mee te financieren. Wist u dat de OS-sector een eigen cao heeft? Ik bedoel maar.
In zekere zin sloeg Zijlstra gisteravond dus piketpaaltjes voor zijn coalitiepartner, waarvan onduidelijk is of deze zelfs maar beseffen wìl, hoe ernstig de situatie is. Desondanks zijn PvdA en VVD tot elkaar veroordeeld. De minderheidssituatie in de Eerste Kamer doet daar niets aan af. Hoezeer de populariteit van dit kabinet ook zal verminderen, het is altijd beter nog dan een breuk forceren waarvan iedereen voorspellen kan wat het electorale resultaat zal zijn. Hoe groter de politieke druk op een impopulair kabinet, des te groter de saamhorigheid omdat er (voor henzelf) geen alternatieven zijn.
Aangezien de economische omstandigheden zich dus niet al te zeer zullen wijzigen, heeft het er daarom alles van weg dat dit kabinet de rit zal uitzitten. In ieder geval zal het het formele einde zó dicht naderen, dat de volgende verkiezingen ongeveer volgens schema zullen worden gehouden. In het slechtste geval overigens volgens een scenario als dat van Balkenende IV: een uitgeregeerde premier met een coalitie die weigert maatregelen te ondersteunen uit onmachtigheid. Dat zal zich demonstreren in steeds krampachtiger pogingen geld binnen te halen – via BTW, accijnsverhogingen en dergelijke – dat vroeger door economische groei als vanzelf binnenkwam.
Dat het kabinet in de Senaat elk moment ten val zal kunnen komen is voor Rutte persoonlijk dan mogelijk een prettig excuus om niet zo daadkrachtig te regeren als de situatie eigenlijk vereist, maar of de oppositie inderdaad doorbijt? Gezien de algehele stand van zaken lijkt dat me op zijn minst twijfelachtig. Electoraal is het voor de oppositie immers niet speciaal voordelig om vervroegde verkiezingen af te dwingen, want alle geblèr over ‘kenniseconomieën’ ten spijt, de economische stagnatie zal een onontkoombare werkelijkheid blijken. Ik zie ook niet snel een situatie ontstaan waarin dat fundamenteel anders komt te liggen. Zodat we er vanuit kunnen gaan nog een paar jaar koehandel via de senaat tegemoet te kunnen zien. Waarbij de PvdA meer en meer de rol van Dirckie Thyssen zal gaan spelen.
In de woorden van Bredero zelve:
Alles bijeen genomen een weinig plezierig perspectief voor de komende jaren.
Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.