Wie op school heeft opgelet, herkent mogelijk nog net dat 1789 hèt revolutiejaar was in Europa. Ja, maar nee. In Europa zijn maar twee waarachtige revolutiejaren geweest: 1830 en 1848.

Dat de meeste revoluties ontstaan door het afnemen van voorrechten of hongeroproeren heb ik een paar jaar geleden al eens beschreven (1,2). Maar is dat wat een echte revolutie maakt? Meestal zijn er genoeg andere zaken waarover een bevolking boos is, die vervolgens het proces gaande houden. Als dat lang genoeg duurt is de val van de zittende regering nauwelijks te vermijden. Dat moderne regeringen beter en handiger opereren dan veel van hun historische voorgangers is zo ongeveer de enige reden dat de Franse president Macron er nog zit. Hij herhaalt veel van de fouten van voorgangers die door revoluties werden gewipt, behalve één: ondanks de harde aanpak van de Gele Hesjes is er in Frankrijk geen sprake van breed herkenbare onderdrukking, al scheelt het soms weinig. De president speelt nog steeds de diverse ontevreden groepen tegen elkaar uit. Als die zich tegen hem zouden verenigen is Macron snel verleden tijd, en zal de Zesde Republiek worden uitgeroepen.

Wat maakte 1830 en 1848 dan zo bijzonder? Dat het besef dat de betere gedachten van de Franse Revolutie door terug gekeerde heersers opnieuw werden weggeduwd, en dat de betrokken burgerij daar niets van hebben moest en zich begon te verzetten. In 1830 beperkten die opstanden zich vooral tot het koninkrijk Napels, Nederland en Frankrijk (op gang gebracht door de opera De stomme van Portici), maar ook waren in al deze landen andere aanleidingen voorhanden die de ontevredenheid aanwakkerden. Het enige tastbare gevolg was dat het Koninkrijk der Nederland zich splitste in Nederland en België, en dat door geheel Europa (ietwat) toleranter werd om gegaan met het opkomende liberalisme van de burgerij.

In 1848 bleek dat 1830 slechts een voorspel was voor de revoluties van dat jaar. Door heel Europa heen werd het onrustig en braken revoluties uit, en hoewel niet overal succesvol, werd in 1848 het Ancien Regime pas definitief begraven. Langzaam ontstonden democratieën met vrijheden zoals we die gewoon zijn. Dat sindsdien die democratieën atrofieerden en er toe neigen zich weer door gevestigde elites te laten regeren is een bron van onvrede, en niet alleen in Europa. De wereld van nu is groter dan die van 1848. Op dit moment heerst grote onrust in Frankrijk, Spanje, Algerije, Iraq, Libanon, Egypte, Hong Kong, Venezuela, Chili, Ecuador en Bolivia. Dan laten we de politieke onrust in landen als Duitsland, de USA en het UK nog even buiten beschouwing, maar in al deze landen is herkenbaar dat de elites die zich de macht hadden toegeëigend, niet van zinnens zijn zich die macht – door een antiquiteit als democratie – te laten ontnemen. In plaats van enige ruimte te geven trekt men de neus op voor het volk en poogt door te zetten.

Zo sla je echt geen revolutie neer, en zeker niet in een tijd dat de hele wereld elkaar op de vingers kijkt om te weten hoe het elders gaat. In Bolivia stapte gisteren de president op, al was daar het traditionele verlies aan steun van het leger in dat Zuid-Amerikaanse land voor nodig..

Ik voorspel wereldwijd revoluties in 2020. Waarom dan pas? In veel landen is de voedselvoorziening nog steeds zo zwak dat dat een rol van betekenis blijft spelen, en ìets moet de eerste stoot geven – in het vroege voorjaar zijn de voedselvoorraden op, en wordt de drang tot revolutie sterker gevoeld dan op andere momenten (Arabische Lente etc). Zodra het er een paar zijn, zal de golf aan kracht winnen. Hoe dat gaat aflopen? Ik heb geen idee – ook niet of het verstandig is. Maar het zit er aan te komen, zoveel is zeker. Houd ook de economie en de geldontwaarding in de gaten – die gaan een rol spelen.