Toon Kasdorp is over het debacle rond de aanbesteding van de Fyra uitgesproken negatief over de wijze waarop de overheid dit wilde regelen.

Dat De reiziger is beter af zonder Fyra was een opmerkelijk kop van de Volkskrant vijf jaar geleden[1]. Natuurlijk ben je beter af met een hoge snelheidstrein die wel rijdt, maar dat bedoelde de krant niet. Hij bedoelt dat we geluk hebben dat hij het niet doet. Zelfs al was het geen winter geweest toen het ding voor het eerst reed, zelfs al konden ze wel goede treinen maken in Italië, dan nog zouden we beter af zijn zonder. Dat komt door het nieuwe rittenschema dat ze als noodoplossing bij de NS hebben gemaakt. Dat zou veel aantrekkelijker zijn en per saldo ook goedkoper voor de reiziger; tijdsverlies op het schema van de Fyra is er nauwelijks.

Dit schema of iets dat er veel op leek en met bestaande treinen was indertijd ook aan de eertijdse. minister van Verkeer Netelenbos aangeboden, maar die had het hooghartig van de hand gewezen: kwalitatief en financieel beneden de maat. Vanaf dat moment liep alles fout en uiteindelijk zaten we met een stel ambtenaren dat vol hield dat de treinen prima waren en dat alle makken de schuld waren van het weer, iets waar men in Italië geen rekening mee had hoeven te houden.

Dus dat we geen hoge snelheidstrein hebben en bijna een miljard voor niets uitgegeven hebben, als belastingbetaler of passagier van de NS – dat laatste is me niet helemaal duidelijk – dat hebben we allemaal aan Mevrouw Netelenbos te danken.

Gelukkig kregen we een parlementaire enquête over de gang van zaken, zodat de politieke verantwoordelijkheid door de Kamer kan worden vast gesteld, zoals dat hoort.

Technisch is het departement van V en W te kort geschoten, dat is wel duidelijk. Ik vermoed dat de weerstand daar vooral heeft gelegen bij de aanvankelijk erg hoge raming van de kosten van het spoor. Daarop dacht men te bezuinigen door niet in Frankrijk of Duitsland maar in Italië de treinen te bestellen. In werkelijkheid bleken de kosten nu nog veel hoger uit te vallen, dus ze hadden of beter op het kompas van NS kunnen varen of helemaal niet aan een hoge snelheidslijn moeten beginnen, maar gewoon een nieuwe rechtstreekse ordinaire spoorlijn aan moeten leggen tussen Amsterdam en Brussel via Rotterdam. Zo begreep ik in elk geval het wat summiere verhaal in de Volkskrant.

In een eerder artikel in de Volkskrant [2] had Roel Berghuis, vakbondsman, al gepleit voor een parlementaire enquête over het Fyra debacle, zoals die later plaats heeft gevonden. Hier was duidelijk sprake geweest van een disfunctionerende overheid en, zoals Berghuis aantoonde, waren de fouten op een aantal verschillende plekken gemaakt.

Bij de enquête is lang niet alles ter sprake gekomen. Die had mogelijk kunnen aantonen dat de splitsing van de Nederlandse Spoorwegen in een rollend en een vast gedeelte een verkeerde beslissing is geweest. Ook zou het interessant zijn geweest om te weten wat de KLM deed in een consortium dat concurrentie beoogde te creëren op routes die tot de meest profijtelijke van deze maatschappij horen.

Er waren oorspronkelijk meer dan drie aanbieders voor het materieel. Waarom hebben alleen de twee duurste zich niet teruggetrokken en de rest wel? De Italianen hadden een slechte reputatie bij eerdere leveranties van spoorweg materieel, onder andere in Amerika en Denemarken. Dit was hun eerste hoge snelheidstrein contract. Gingen de beslissingsnemers er van uit dat fouten bij andere soorten treinen hier geen rol hoorden te spelen?

Is men afgegaan op de verzekering van de Italianen dat eerdere vertragingen bij de levering en fouten in de constructie achterwege zouden blijven, juist omdat het ontwerp nieuw was?

Wie heeft bij Verkeer en Waterstaat de beslissing genomen om KLM en NS idioot veel te laten betalen voor de concessie, wel wetende dat als er verliezen van kwamen de overheid daar toch weer voor op zou draaien, linksom of rechtsom? Was dat misschien de reden voor die druk van het ministerie op de NS om compensatie te zoeken in de kwaliteit van het te leveren materieel?

Een Europese aanbesteding brengt mee dat men iets uit te leggen heeft wanneer niet gekozen wordt voor de aanbieding met de beste prijs/kwaliteit verhouding. Maar in dit geval was de reputatie van Ansaldo Breda zo slecht dat op grond van kwaliteit hun aanbieding gemakkelijk had kunnen worden genegeerd. Berghuis had bronnen, zei hij, die hem verteld hadden dat het departement in Italiaanse richting druk heeft uitgeoefend omdat er al zoveel geld in het project was gestoken. Vanuit een long term gezichtspunt bekeken een kwestie van goedkoop-duurkoop. Dat had men ook van te voren wel kunnen zien, denk je dan.

Ik ben geen bewonderaar van Netelenbos, die ook op andere terreinen steken heeft laten vallen, maar dit was niet alleen haar fout. Dit is duidelijk een kwestie van een disfunctionerende overheid. Toen de Kamer naliet om hier de onderste steen boven te krijgen, faalde ze in haar belangrijkste functie, te weten de controle namens de Nederlandse burgers van de Nederlandse overheid, waartoe, zo als steeds weer blijkt, ook ‘geprivatiseerde’ leveranciers van essentiële diensten horen.

---

[1] 30/9/2013

[2] van 25/1/13

---

Dit artikel verscheen eerder vandaag ook op het Blog van Toon Kasdorp