Angela Merkel werd weer gewoon de grootste in Duitsland, Emmanuel Macron de premier in Frankrijk, de PVV werd niet de grootste in Nederland en is keurig buiten de regering gehouden. Dan is er nog het probleem-Trump, maar dat gaat wel een keer over. En oh ja, in Nederland nog de fascisten/engerds Baudet  en Wilders.

Vorige maand immers verscheen een SCP-rapport waaruit zou blijken dat ‘we’ het beter hebben dan 25 jaar geleden en dat Nederlanders toleranter zijn tegenover mensen van een andere nationaliteit dan in de jaren negentig. En… er is economische groei, volgens allerlei cijfertjes.

Velen halen weer adem en vinden dat de media minder aandacht aan populistische standpunten moeten geven en bijvoorbeeld positief, constructief nieuws moeten brengen. D66-kamerlid Sjoerdsma juicht op twitter.

‘Nederland is, na een fikse economische – en asielcrisis weer tot kalmte gekomen’, is een gedachte waar ik mijzelf ook wel eens op betrap. Een mens wil graag rust aan zijn kop.

Populisme – onvrede
Interessant is de eeuwige koppeling tussen de begrippen onvrede en populisme (wat is dat precies? Het komt erop neer dat populisme een soort scheldwoord is). Anderen denken dat populisme -ik gebruik het woord dan toch maar- van langere duur is. Ik geef de laatsten gelijk.

Ook Kim Putters, directeur van datzelfde Sociaal-Cultureel Planbureau, maakt zich zorgen. Er smeult een veenbrand, zoals advocaat Theo Hiddema het in Esquire (2016) uitdrukte en Pim Fortuyn al eerder deed. Niet alleen de islam is een probleem voor onze relatief vrije samenleving, maar ook de economie.

Economie
Maar er verschijnen toch dagelijks berichten hoe goed het economisch gaat en de groei loopt toch op tot 3% dit jaar?

Massamedia leren het nooit. Ze menen serieus dat er, bijvoorbeeld in Nederland, economische groei is, terwijl het vooral papieren groei is, gebaseerd op schulden. Zo mogen we dagelijks economische juichcijfers vernemen. Media zijn zich vaak er niet van bewust dat ze een bepaald economisch wereldbeeld aanhangen. Namelijk dat economische groei ALTIJD goed is omdat ‘iedereen ervan profiteert en dat de welvaart als vanzelf van boven naar beneden doorsijpelt’.

Die theorie is al heel lang achterhaald, maar je houdt het volk ermee zoet – tot een bepaald moment. Dus berichten media: er is groei en deze groei is goed. Vergeten wordt dan dat de economische ongelijkheid de afgelopen decennia steeds is toegenomen. De wel-kritische journalist Jaap Tielbeke schreef vorig jaar in de Groene Amsterdammer:

‘Een recent rapport van Oxfam becijferde dat de acht rijkste mensen ter wereld inmiddels evenveel bezitten als de armste 3,6 miljard. Zelfs in een relatief welvarend land als Nederland groeit één op de negen kinderen op in armoede. Wat hebben zij aan grafieken die moeten bewijzen dat we het nog nooit zo goed hebben gehad?’

Thierry Baudet
Al dat ‘geweldige’ nieuws is natuurlijk koren op de molen van de ‘populisten’. Een van die ‘populisten’ is Thierry Baudet:

‘(…) een naar mannetje. De fractievoorzitter van Forum voor Democratie is niet geliefd bij zijn collega’s in de Tweede Kamer. Arrogant en pedant zijn nog de meest vriendelijke kwalificaties (…)’,

zo schrijft parlementair verslaggever Jos Heymans. En elders, aangaande het debat over de aardbevingsschade, lezen we: ‘Andere Kamerleden spraken schande van Baudets inbreng.’ Baudet zal er wel bij varen: als outsider gezien worden, levert stemmen op.

‘In opspraak’. OPHEF.
Baudet raakte onlangs in opspraak omdat hij lang gesproken heeft met de raciale denker Jared Taylor. Nausicaa Marbe en ook anderen, zoals wetenschapper Erik C. Hendriks, die prompt zijn FVD-lidmaatschap opzegde, zetten de identiteitspolitiek van zwarten en blanken tegenover elkaar en concludeerden dat die visies ons niet zouden helpen. Zij vielen Taylor en mensen die met spreken hard aan. Mensen die spreken met Gloria Wekker, of bijvoorbeeld Groen Links Amsterdam dat zich afficheert met Wekker, vallen zij niet zo hard aan.

Er is geen echte ophef over mensen die praten met raciale denkers als Wekker … Gevalletje racisme – dat je blanken harder veroordeelt dan zwarten?

Sowieso vraag ik me af waar mensen zich druk over maken. In een samenleving waarin vrijheid van meningsuiting en het debat een groot goed is, is iedereen vrij zich te informeren. In zo’n samenleving is het juist goed met velen te spreken. Helaas moet ik constateren dat de geest van Spinoza momenteel heel ver weg lijkt. (Leestip hierbij: gratis te downloaden: Meindert Fennema’s pamflet Geldt vrijheid van meningsuiting ook voor racisten?).

Raciaal denken
Ook mijn denken gaat verschillende kanten op, en ook informeer me links en rechts, bij Taylor, Wekker en de vele denkers van het midden. En zo heb ik eens een tijdje in mijn kristallen bol zitten turen….

Ik vermoed dat na Baudet een partij komt die zeer raciaal gaat denken. Op dát moment zal het gedachtengoed van de Baudet anno nu aardig mainstream zijn. Zoals nu bijna iedereen (het is mode) het gedachtengoed van Fortuyn omarmt en zelfs aartsvijand PvdA erkent dat ‘Pim’ in veel zaken gelijk had.

Het is aan Baudet of hij volledig meegaat in het superraciale denken en daar een partij omheen bouwt. Raciaal denken zit namelijk in de mens. De mens voelt zich van nature aangetrokken tot de eigen soort. Hij houdt vooral van de eigen groep. Het vertrouwde is tot op zekere hoogte prettig. Het vreemde onprettig en zelfs bedreigend, al is het soms uitdagend. De mens is van nature xenofoob, stelt fysioloog/antropoloog/evolutionair bioloog Jared Diamond. In burgeroorlogen winnen de instincten en gaan mensen zich langs etnische lijnen organiseren.

Geldt dit voor iedereen? Ja. Ook voor de wereldwijze, tolerante D66’er die zo graag met andere culturen omgaat, in Parijs luncht, dol is op moslims, maar nog nooit een achterstandswijk in Amsterdam of Brussel heeft gezien. Ook de kosmopoliet verkeert graag onder gelijkgestemden: zelfselectie.

‘Diversity plus proximity equals conflict  luidt het adagium, dat steeds meer academisch wordt ondersteund (zie ook wet. lit. onder dit artikel).

Wie continue enorme stress op de samenleving loslaat (ongelijkheid, graaiers,  onrechtvaardigheden, onveiligheid, cultuurbotsingen), moet niet verbaasd staan als de poppen aan het dansen gaan. Migratiewetenschapper Jan van de Beek beschreef al eens een scenario van een burgeroorlog en de voorwaarden die daarvoor steeds meer aanwezig zijn. Het verdwijnen van de middenklasse, een steeds onzekerder inkomen, een samenleving die als los zand aan elkaar hangt, grote onrechtvaardigheden, groepen die worden genegeerd: het is spelen met vuur. Burgers zijn niet van elastiek.

Een burgeroorlog hoeft niet te gebeuren, maar het kan wel – als de ‘juiste ingrediënten’ op de ‘juiste tijd’ door historische toevalligheden bij elkaar komen. Paul Scheffer bijvoorbeeld houdt zijn hart vast. In Het Financieele Dagblad zei hij enkele weken terug, over ongelimiteerde asielzoekersopvang:

‘Je maakt de ruimte voor opvang groter naarmate je duidelijker bent over de begrenzing ervan. De samenleving wil weten waar ze aan toe is. Er is veel morele energie in Nederland, maar als je mensen overvraagt, gaat het geweten in staking. Dat is de kortste weg naar verdere polarisatie en agressie. Ik snap werkelijk niet dat er na het brexit-referendum en de verkiezing van Donald Trump nog mensen zijn die denken dat zulke stemmen hier altijd een kleine minderheid zullen blijven.’

en verderop, over aanslagen door moslimterroristen:

‘Eigenlijk is het een wonder dat er zo weinig gewelddadige tegenreacties zijn gekomen. Mensen snappen blijkbaar heel goed dat de daders niet handelen namens de hele moslimgemeenschap.’

Maar dit kan snel veranderen, en dat weet Scheffer ook. Zelf denk ik dat over 10-20 jaar de Baudet van nu gezien wordt als een tamelijk braaf schoothondje. Of op zijn minst een historische noodzakelijkheid, zoals nu Fortuyn.

Omgang met Baudet
Journalisten en mainstream politici lijken politici als Baudet, Wilders, Fortuyn en Trump te bezien als een soort vreemde diersoort. Ze leven ervan, maar de haat is ook vaak groot. Deze leiders roepen grote emoties op, en worden dan ook weggezet als ‘het ergste van het ergste’: racist/fascist/extreem-rechts/populist.

Populisten schijnen handelaren in angst te zijn. Ik zie echter veel angst bij de ‘gewone’ politici. Zij zijn bang voor de populistische politicus. Waren ze eindelijk van Fortuyn af, kwam die Wilders ‘ineens’ opdraven. En daarna weer ‘ineens’ Baudet. De niet-populisten zijn ook bang voor het volk – wat wil dat rare volk nu weer; wij als partij hebben toch zo’n mooi programma, zo goed voor het ganse volk?

Mainstream politici en journalisten zijn bang. De zere, stinkende wonden in de maatschappij laten zij liever links liggen. Baudet en Wilders drukken er juist heel hard op. De heersende meningenklasse, gewend aan het paradigma van verkiezingen die veilig over economie en koopkrachtplaatjes en procentjes gaan, voelt zich dan bedreigd.

PVV-kamerlid Martin Bosma wees er in De schijn-élite van de valse munters al op (zie bijvooorbeeld p. 331-332) dat media en politieke concurrenten dolgraag steeds weer ‘besluiten’ dat verkiezingen ‘ditmaal gaan’ over andere onderwerpen dan immigratie.

Vervolgens besluiten een heleboel kiezers anders.

Dat lijkt nu wat veranderd, maar het gaat niet van harte. Nog altijd ziet men liever dat verkiezingen gaan over economie dan over identiteit. De elite heeft het nu vooral over identiteit omdat er stemmen of aandacht mee te halen zijn. Identiteit is echter van levensbelang voor de burger, die wel degelijk in meer geïnteresseerd dan zijn loonstrookje… en is dat niet prachtig?

Hoe sta ik in dit alles? Wel, ongeveer zo:

Ik lig in een deuk. Om de heersende klasse en hun reacties op Baudet. Om de media die vaak geen raad weten met Baudet (zie mijn blog hiervoor). Om de D66’ers die beducht en boos zijn. Ik lach ook hard om de angstige VVD’ers, zoals Rutte  die niets wil zeggen over de verkiezing van Baudet tot politicus van het jaar. Logisch, hun positie wordt bedreigd. Politiek is met de ‘populisten’ veel leuker. Er is strijd; het meningenkartel kan niet meer onderling de agenda bepalen. Zo is er nu bijvoorbeeld meer inhoudelijk debat, zoals over de EU.

Tegelijk vrees ik. Inderdaad ja, voor die burgeroorlog, waar ik al eerder rekening mee hield. En of bepaalde, met de term ‘populisten’ aangeduide politici, het tij keren, dat zegt mijn bol niet.

---

Wetenschappelijke literatuur over dit onderwerp:

– “Effects of Heterogeneity and Homophily on Cooperation”, Ozan Aksoy. Social Psychology Quarterly. Volume 78 : 4, 2015. p.324-344

– “Ethnic Diversity, Economic and Cultural Contexts, and Social Trust: Cross-Sectional and Longitudinal Evidence from European Regions, 2002–2010”, Conrad Ziller. Social Forces. Volume 93 : 3, March 2015, p.1211-1240.

– “Predicting Cross-National Levels of Social Trust: Global Pattern or Nordic Exceptionalism?”, Jan Delhey en Kenneth Newton. European Sociological Review, Volume 21 : 4, September 2005, p.311-327.

– “Trust in a Time of Increasing Diversity: On the Relationship between Ethnic Heterogeneity and Social Trust in Denmark from 1979 until Today”, Peter Thisted Dinesen en Kim Mannemar Sønderskov. Scandinavian Political Studies Vol. 35 : 4, 2012. p.273-294.

– “Ethnic diversity, trust, and the mediating role of positive and negative interethnic contact: A priming experiment”. Ruud Koopmans en Susanne Veit, Soc Sci Res. 2014 Sept. p.91-107.