Ex-hoofdpiet Erik van Muiswinkel liet afgelopen weekend zien hoe snel een radicaliseringsproces soms verlopen kan. Het is zowel instructief als beangstigend te zien hoe hij ineens te keer gaat nu.

Mijn eerste reactie afgelopen weekend was eigenlijk, dat ik het dapper vond hoe resoluut Van Muiswinkel de aandacht van DENK-meisje Sylvana Simons wist af te leiden. Iemand die via Twitter met hem in discussie ging kreeg plotsklaps ‘kankerlul’ naar zijn social media-hoofd. Wel heel effectief. Ik heb al drie dagen nog nauwelijks iemand over Sylvana Simons gehoord. Maar Van Muiswinkel bleek geen koene witte ridder te paard, en ging uitgebreid door op hetzelfde pad.

Zo’n uitbarsting is al niet handig – zoals Annabel Naninga reeds loepzuiver uiteenzette – maar vervolgens ging hij het verdedigen, en maakte het dus erger. En het ging maar door.

En toen hij eenmaal los was, bleef ook de impliciete dreiging met geweld niet uit:

Het doet allemaal nogal overspannen aan. Het suggereert dat Van Muiswinkel al een tijdje onder hoge druk stond. Dat hij al tijden probeerde te verwerken dat zijn vaste schnabbel in de ogen van veel vrienden en bekenden uit de Amsterdamse grachtengordel met argwaan en weerzin werd beschouwd. Dat hij sociaal onacceptabel werd in de kringen waarin hij het liefst verkeert. En toen werd het hem teveel.

Verraad
In feite is Van Muiswinkel de eerste grote scalp voor de anti-Zwarte Piet beweging. De man die achttien jaar lang prominent de hoofdpiet speelde, en wie men zo zwaar op zijn schuldgevoel heeft weten te werken dat hij de mensen die voorheen zijn publiek waren begon uit te schelden nu ze vinden dat hij hen verraadt. Want Zwarte Piet is een volksheld, en de manier waarop Van Muiswinkel van die rol afscheid neemt zette kwaad bloed. Ongetwijfeld – want zo werkt dat nu eenmaal – deed hij dat vanuit de gedachte dat zijn afzweren van zijn schnabbel zo publiek mogelijk moest zijn. Dat is een vorm van boetedoening – naar de grachtengordel.

Dat er daarna op twitter ook iets losbarstte, is de tegenbeweging die vindt dat het ‘verraad’ van de hoofdpiet ook naar hen toe gecompenseerd moet worden. Net zo min overigens terecht als de knieval voor de grachtengordelgriezeligheid, maar het is een keuze die je maken mag. Dat het een vorm van zelfdiskwalificatie is moet Van Muiswinkel zelf weten; als het goed is kies je je broodheren zelf. Maar aan zijn publiek liet Van Muiswinkel dus zien dat zijn rol van hoofdpiet niet meer was dan een baantje, en de bijbehorende bekendheid een egotrip. Dat zoiets steekt bij mensen die daar minder olympisch naar kijken is vervelend, maar zou voor een acteur geen nieuws moeten zijn.

Het is het oude verhaal dat acteurs die de rol van de slechterik in een toneelstuk speelden, in vroeger tijden nog wel eens door delen van het publiek werden opgewacht bij de artiestenuitgang. Opdat hij zijn gerechte straf niet alsnog ontlopen zou. Een grappig verhaal. Maar een, dat een diep doorleefd mechanisme toont. Met deze rel functioneert dat mechanisme niet anders.

Wat nu?
Quo Vadis Van Muiswinkel? Het geblèr op Twitter gaat hem pijn doen vrees ik – ik verwijs nogmaals naar het stuk van Annabel N.: zoiets vindt de grachtengordel beneden haar stand. Alle kans dat Van Muiswinkel de weg van Martin Brozius en Peter Jan Rens zal gaan: vergeten kinderhelden die niemand nog interessant vindt. En onbruikbaar voor iets anders. Voor hem een ander, er staan vele anderen te dringen om een plaatsje tegenover Matthijs van Nieuwkerk te mogen bezetten bij DWDD (over open riool gesproken).

De manier en de snelheid van de radicalisering van Van Muiswinkel zijn interessant voor wie dacht dat dergelijke mechanismen alleen bij proto-jihadisten plaats vinden. Bezwijken onder grote sociale druk laat vervolgens alle sluizen open gaan, en degene die bezweek wordt een speelbal van woelige stromingen. Dat wens je niemand toe.