De terugkeer van Aantjes op het publieke toneel, als éminence grise, irriteerde mij grenzeloos. Dat geldt ook voor de pleidooien voor zijn rehabilitatie van dat kuiken Terpstra en van andere protestantse christenen. Het bewijst maar weer eens hoe blind de loyaliteit is van protestanten en hoe kort aan de andere kant de memorie is van de meeste mensen.

Aantjes maakte de enige dodelijke fout die een politicus nooit mag maken, hij heeft het publiek jarenlang, zijn hele politieke carrière lang, stelselmatig voor de gek gehouden. Hiermee bedoel ik niet het draaien met woorden wat iedere politicus doet en waarin hij trouwens ook een meester was. Ik bedoel dat hij bewust verzweeg dat hij in de oorlog fout geweest was en daarom door zijn eigen partij uit hoge ambten werd geweerd.

Hij had als jonge man in de Duitse tijd dienst genomen in een relatief onschuldige tak van de SS en was in dat kader als kampbewaker opgetreden, maar ook dat laatste staat geloof ik nog niet eens vast. Wat vast staat is dat hij op het schoolplein heeft gestaan met Volk en Vaderland in de hand en in de oorlog was dat genoeg. Aantjes was fout. Het was niet aan de orde dat hij zich tegenover aanwijsbare personen in die kwaliteit had misdragen, laat staan dat hij oorlogsmisdaden zou hebben bedreven, maar hij had het niet te verwaarlozen risico gelopen dat hij tot een dergelijk gedrag door de bezetter zou zijn gedwongen.

Ik had een kantoorgenoot, een man met veel talent en een ambitie voor de buitenlandse dienst. Zijn Duitse vader had hem toen hij zestien was aangemeld bij de SS, waar hij nooit dienst heeft gedaan, maar hij zag van een ambtelijke carrière af en terecht. Men begeeft zich niet vrijwillig in een situatie waarin men chantabel kan worden. Ook dat SS lidmaatschap en dat venten met Volk en Vaderland van Aantjes was een jeugdzonde. Daar kan een mens voor uit komen en vervolgens mee leven.

Natuurlijk is het niet wijs om dan een politieke carrière te kiezen, wat andere mensen in zijn positie en van zijn leeftijd ook niet hebben gedaan. Maar het diskwalificeert iemand in mijn ogen niet ethisch of maatschappelijk voor de rest van zijn leven.

Wat iemand wel voorgoed politiek onmogelijk zou horen te maken is dat hij kiest voor een openbare functie, zonder daarbij zijn chantabele verleden bekend te maken. Enkele van zijn antirevolutionaire partijgenoten zoals Schakel en Berghuis, die vanuit het verzet wisten van zijn verleden, verboden hem minister te worden en ze hadden gelijk. Maar hij had ongelijk door zich in een positie te begeven waarin hij zich dat moest laten welgevallen.

Waarschijnlijk meende Aantjes dat hij een leven lang boete gedaan heeft voor een vroege misstap. Zijn latere linkse politieke stellingname na dat nogal rechtse begin geeft in elk geval voeding aan die gedachte. Het is menselijk om fouten te maken maar het is in strijd met de menselijke waardigheid om door eigen keuze en onnodig met zo’n zwaard van Damocles boven je hoofd te leven als Aantjes heeft gedaan. Hij is zijn hele politieke leven chantabel gebleven en daarmee een gevaar voor zich zelf en de publieke zaak.

——————————————————————————————–

Eerder verschenen op het blog van Toon Kasdorp.