Iedereen waarschuwt nu ineens voor een gevaar dat lang geleden al zijn beslag kreeg. De ondergang van de middenklassen – als voortzetting van de vroegere middenstand – werd tenminste 20 jaar geleden al werkelijkheid, en werd bezegeld met de invoering van de euro.

Voortdurend krimpende reële inkomens werden gemaskeerd door inflatie en de invoering van de euro. Het leek er niet op dat die inkomens daalden, maar de omvang van de toeslagen voor de onderste inkomensgroepen groeide veel sneller dan die van het inkomen van de middeninkomens. Formeel veranderde er niets, maar in de praktijk werd een groot deel van de middeninkomens onderdeel van de laagste inkomensgroepen. Het werd hen alleen anders gepresenteerd. Het inkomen  van veel verpleegsters, politiemensen, lagere ambtenaren en docenten aan lagere en middelbare scholen kromp relatief sterk. Er zijn maar weinig politiemensen die je zonder trucs en grimlachjes nog tot de middeninkomens rekenen kunt – behalve de top, natuurlijk.

Het voorstel van de WRR dat hierboven genoemd wordt betekent in de praktijk een formalisering van dat proces. Door nog meer inkomenspolitiek los te laten op de lagere middeninkomens zakken zij in de praktijk weg in het moeras van de inkomenspolitiek voor de lagere klassen die het moeten hebben van nog maar een extraatje om het hoofd boven water te houden. Toeslagen op van alles, hulppotjes voor de kinderen en speciale opvangregelingen die het leed moeten verzachten – het is een bekend verhaal. De trots van een eigen inkomen bestaat alleen nog bij mensen die niet beter weten.

Niemand heeft er ooit aan gedacht wat er door lange jaren inkomens politiek is aangericht. Zie onderstaande tweet van een NRC-journalist:

Er valt hier veel over te zeggen, teveel eigenlijk. Sowieso weet deze journalist niet wat en hoe men leeft in de inkomensklasse onder een bedrag van €50.000 – hij lijkt ook niemand goed genoeg te kennen die hij er persoonlijk over bevragen kan. Hij weet nog net dat een modaal inkomen rond de €33.000 ligt, die range van €15.000 tot €50.000 is daar netjes evenredig rondom gespannen. Maar hier ziet u een overzicht van modaal sinds 1971. Dat is netto niet meer dan circa 15-20% boven het minimumloon. Groot is dat verschil dus niet, zodat u begrijpt dat de vraag van deze NRC-man zijn volslagen onkunde illustreert – het minimumloon hangt bruto tegen de €20.000 per jaar aan.

Wat stelt de minister van Sociale Zaken voor?

Ik kan er niet anders van maken dan dat wat men betitelt als ‘de middenklassen’ – in ieder geval tot en met modaal – ook moet worden opgenomen in het stelsel dat de onderste inkomens afhankelijk houdt van de staatstiet. De WRR heeft het er over dat de regering het sociale vangnet heeft verkleind, maar in de praktijk zit de halve bevolking er in verstrikt. Dit betekent vrijwel automatisch dat het verschijnsel ZZP’er verder onder druk komt te staan, want ambtenaren houden niet van die groep omdat hun inkomens lastig te voorspellen vallen. Veelal worden hen toekomende toeslagen pas uitgekeerd na inlevering èn goedkeuring van hun belastingaangifte. En ook als die op basis van een voorlopige schatting worden toegekend, is de administratie voor beide zijden hemeltergend ingewikkeld en frustrerend.

In de praktijk zijn belastingbetalers onder modaal voor de overheid toch al een kostenpost, maar die pijnlijke waarheid laten we verder maar even buiten beschouwing. Behalve dat Asscher dat formaliseren wil. De middengroepen waarover de PvdA zo graag preekt zijn niet meer dan het moderne proletariaat. Fijn voor al die politiemensen, verpleegsters, lagere ambtenaren en leraren om dat te weten. Heb je na jaren studie een middelbare of hogere opleiding voltooid, kun je aanschuiven in het proletariaat. De residuen van de vroegere middenstand hebben tenminste nog tal van vrijstellingen, maar wel veel meer onzekerheid natuurlijk. Wel schijnt het winkelstraatbezoek zich te stabiliseren. En echt rijke mensen? Die betalen nauwelijks belasting, maar dat is niets nieuws onder de zon.

Sommigen zeggen dat de middenklasse gebruikt wordt als ‘plukkip’ voor de verzorgingsstaat, aldus de WRR. Dat klopt niet. Feitelijk bent u al die jaren door achtereenvolgende regeringen bedrogen. Er is een voortgaande nivellering uitgevoerd die nu de middenklassen zover heeft ingehaald dat zij onderdeel van het proletariaat geworden zijn. Het komt meestal uit andere potjes, en er is bij de formele middenklassen meer bestedings- en keuzevrijheid, maar per saldo is het verschil met de laagste inkomens in netto inkomen miniem geworden. Dat houdt ook in dat bij toekomstige bezuinigingen de ‘middenklassen’ meer en meer gelijk op met de onderklasse zullen worden gekort. Uit overwegingen van efficiëntie.